Bóle stawów na zmianę pogody czy coś więcej? Czyli jak podstępne i uporczywe potrafią być choroby reumatyczne
Reumatyzm dla większości z nas kojarzy się z okresowym bólem kości i stawów oraz nadwrażliwością na gwałtowne zmiany pogody. Jest to jednak obraz uproszczony, bowiem choroby z grupy reumatycznych, mogą dawać znacznie szersze spektrum objawów. Ich przebieg zazwyczaj jest łagodny i powolny, ale bywa, że jednostki chorobowe postępują gwałtownie. Większość chorób reumatycznych nie ma jasnej i poznanej etiologii, a ich zdiagnozowanie jest trudne i wieloetapowe. Warto wiedzieć, że choroby reumatyczne nie dotykają jedynie osób starszych i coraz częściej diagnozuje się je u ludzi młodych.
Co jednak wiemy o popularnych “reumatyzmach”? Czy istnieją skuteczne formy leczenia i profilaktyki chorób reumatycznych? Poniższy artykuł odpowiada na te pytania.
Choroby reumatyczne – definicja
Do grupy chorób reumatycznych zalicza się choroby charakteryzujące się przewlekłymi i nawracającymi zmianami zapalnymi w tkance łącznej. Najczęściej jest to wynik reakcji autoimmunologicznej naszego układu odpornościowego, który z nie do końca znanych powodów traktuje swoje własne tkanki jak potencjalnego wroga.
Wspomniana tkanka łączna jest obecna w niemal każdym regionie oraz organie naszego ciała i spełnia wiele ważnych funkcji w organizmie. Jak sama nazwa wskazuje, tkanka łączna spaja różne typy innych tkanek, zapewniając podporę narządom i chroniąc wrażliwe części organizmu. Jest ona również bardzo zróżnicowana pod kątem budowy oraz konkretnych funkcji. Do tkanki łącznej zalicza się zarówno tkankę kostną oraz chrzęstną, jak i krew, hemolimfę i chłonkę co obrazuje tą różnorodności. Innymi rodzajami tkanki łącznej są tkanka tłuszczowa, tkanka łączna właściwa i galeretowata. Mniejsza o nazwy, warto jednak zwrócić uwagę, że “reumatyzmy” nie są wyłącznie chorobami układu szkieletowego, ale mogą atakować m.in komórki krwi, jak i wiele innych tkanek i narządów.
Klasyfikacja chorób reumatycznych
Nie sposób wymienić wszystkich znanych chorób reumatycznych w krótkim artykule. Można przyjąć, że w definicję tej bardzo zróżnicowanej grupy chorób wpisuje się niespełna setka zespołów klinicznych. Istnieje kilka stosowanych podziałów, ale dla uproszczenia wymienimy najpopularniejsze jednostki chorobowe. Skupmy się na tych, w przypadku których fizjoterapia ma wiele do zaoferowania.
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
Inne nazwy pod jakimi jest ono znane to artretyzm lub gościec. Razem z ZZSK (rozwinięcie niżej) jest najbardziej rozpoznawalną chorobą reumatyczną. Zdecydowanie częściej dotyka ona kobiet, a jej główną ofiarą padają drobne stawy rąk, łokci, stóp i wiele innych. Z biegiem choroby prowadzi to do ich intensywnych zwyrodnień. W konsekwencji dochodzi do sztywności i przykurczy stawowych i dalej do znacznego upośledzenia funkcji. Jak w przypadku wielu innych chorób reumatycznych, również w tym przypadku nie wiemy wiele o przyczynach RZSu.
Zesztywniające zapalenie stawów (ZZSK)
Znane również jako choroba Bechterewa. Ma podobny przebieg do RZS, ale w pierwszej kolejności atakuje stawy kręgosłupa i stawy krzyżowo-biodrowe. Choroba częściej występuje u mężczyzn. Zazwyczaj pierwszymi objawami są ból i sztywność regionu miednicy, lędźwi i dużych stawów kończyn. Z czasem sztywność mięśniowa oraz ból prowadzą do trwałego (czy oby na pewno?) unieruchomienia tego regionu, co ma wpływ na ogólną mobilność i sprawność ciała. W zaawansowanych stadiach choroby obserwuje się znaczne zmiany zwyrodnieniowe stawów. ZZSK podobnie jak jego “siostra”, czyli reumatoidalne zapalenie stawów, jest przewlekłym procesem zapalnym, postępującym z okresami zaostrzeń i długotrwałych remisji.
Choroba zwyrodnieniowa stawów
Dla porządku należy wymienić najpospolitszą z chorób reumatycznych, czyli chorobę zwyrodnieniową stawów. Mimo, że dotyka ona znacznej części społeczeństwa (wg niektórych źródeł to nawet 17%!) i jest ogromnym problemem w skali świata to nie jest tak tajemnicza, jak jej poprzedniczki. Wtórna postać choroby jest wynikiem powtarzających się regularnie mikro urazów i przeciążeń, przebytych urazów oraz “zużyciem” struktur stawu postępującym z wiekiem. Co ważne, w przypadku tej formy choroby mamy duże pole do popisu w kwestii leczenia, ale również zapobiegania! Ogromną role w prewencji powstawania zmian zwyrodnieniowych stawów pełni regularna i spersonalizowana aktywność ruchowa.
Innymi, często występującymi jednostkami z licznej rodziny chorób reumatycznych są osteoporoza, łuszczycowe zapalenie stawów, zespoły bólowe mięśniowo powięziowe miejscowe lub uogólnione (np. fibromialgia). Jeżeli oglądaliście kultowy serial z serii “Dr House” to wielokrotnie słyszeliście również nazwy toczeń rumieniowaty lub twardzina. One również są chorobami tkanki łącznej.
Diagnostyka chorób reumatycznych
Jak wspomnieliśmy wcześniej diagnostyka większości chorób reumatycznych jest kilkuetapowa i często wieloletnia. Bardzo istotny jest obraz kliniczny pacjenta, charakter objawów, jak i wywiad rodzinny. Nie bez znaczenia wydaje się środowisko w jakim osoba diagnozowana żyje i pracuje (klimat, temperatura, dieta, wpływ stresu itp). Ważnym, aczkolwiek niewystarczającym do postawienia ostatecznej diagnozy, elementem są następujące badania:
- czynnik reumatoidalny – czyli przeciwciało, które przyczynia się do niszczenia tkanki, co jest istotą choroby reumatycznej;
- kwas moczowy będący produktem metabolizmu zasad purynowych. Badanie poziomu kwasu moczowego wykonuje się m.in. przy podejrzeniu dny moczanowej;
- białko C-reaktywne (CRP) – jego podwyższony poziom świadczy o toczącym się w organizmie stanie zapalnym;
- OB (odczyn Biernackiego) – podobnie jak przy CPR;
- Antystreptolizyna (ASO) – badanie wykonuje się w celu rozpoznania powikłań, takich jak choroba reumatyczna, po przebytej infekcji paciorkowcem typu A;
- Przeciwciała anty-CCP, które są uznawane za specyficzny marker (wykrywacz) reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS).
Leczenie i rehabilitacja chorób reumatycznych
Farmakoterapia
Istotną i najpopularniejszą formą leczenia osób cierpiących na choroby reumatyczne jest farmakoterapia. W celu złagodzenia bólu stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w postaci doustnej lub miejscowej (maści, żele lub plastry). Innymi lekami przeciwbólowymi są analgetyki. Wspomniane leczenie ma charakter objawowy i zazwyczaj jest niewystarczające.
Fizjoterapia
Tutaj dochodzimy do interesujących nas form wspomagania terapii oraz niwelowania konsekwencji chorób reumatycznych. Nowoczesna fizjoterapia ma do zaoferowania szeroki wachlarz zabiegów manualnych, aktywności fizycznych czy też fizykoterapii, które potrafią przynieść znaczną ulgę atakowanym przez chorobę tkankom ciała. Mają one zarówno działanie przeciwbólowe, jak i pomagają utrzymywać sprawność ruchową, a przynajmniej istotnie spowolnić degenerację stawów.
Postępowanie fizjoterapeutyczne ma zastosowanie zarówno w okresach zaostrzenia choroby, kiedy dominują objawy bólowe, jak i w okresach remisji, kiedy to możemy zmniejszać konsekwencje szalejącego wcześniej stanu zapalnego. Spersonalizowana aktywność ruchowa i ćwiczenia, pomagają utrzymać sprawność manualną, np. dłoni (szczególnie zagrożoną w przypadku RZS), stawów kręgosłupa (atakowanych np. w ZZSK) oraz innych regionów układu ruchu. Pełnią one również ważna rolę w partycypacji pacjenta w codziennym życiu zawodowym oraz towarzyskim.
Techniki fizjoterapii takie jak mobilizacje stawowe, terapie tkanek miękkich, masaż oraz przede wszystkim ćwiczenia ruchowe przynoszą wielu pacjentom znaczną ulgę w bólu oraz realnie poprawiają odżywianie i regenerację tkanek około stawowej.
Wspomaganie, a może już leczenie?
Mimo, że medycyna nie zna leczenia przyczynowego chorób z grupy reumatycznych, połączenie kilku form postępowania, pozwala znacznie poprawić komfort życia osoby chorej. W strategii tej nie można pominąć odpowiedniego odżywiania, które wydaje się być bardzo istotne w walce z chorobami reumatycznymi. Nie bez znaczenia może być również redukcja codziennego stresu oraz różne formy relaksacji. Wygląda bowiem na to, że przewlekły stres i zmęczenie utrudniają walkę organizmu z chorobą oraz pogarszają możliwości regeneracyjne ciała. Coraz częściej można usłyszeć sugestie specjalistów, że poza predyspozycjami genetycznymi, to właśnie stres, przemęczenie, złe odżywianie oraz brak codziennego ruchu mogą decydować o wystąpieniu oraz przebiegu choroby reumatycznej.
Podsumowanie
Mimo, że choroby reumatyczne stanowią nie lada zagadkę dla współczesnej medycyny i nie rozumiemy niektórych ich mechanizmów, dysponujemy kilkoma możliwościami spowalniania postępu oraz łagodzenia towarzyszących im objawów. Kluczowe wydaje się racjonalne łączenie leczenia farmakoterapii z zabiegami i ćwiczeniami fizjoterapeutycznymi. Bardzo istotna jest również optymalna, spersonalizowana dieta, unikanie używek oraz stosowanie technik radzenia sobie ze stresem, czyli w skrócie – prowadzenie zdrowego trybu życia.
Jeśli powyższy problem dotyczy także Ciebie, skontaktuj się z nami! Centrum rehabilitacji i terapii Open Medical tworzą wysoko wyspecjalizowani lekarze, którzy nie tylko posiadają ogromną wiedzę i lata doświadczenia, a także dbają o ciepłą atmosferę. Dołącz do grona zadowolonych pacjentów Open Medical i zacznij żyć pełnią życia!
