ZZSK – pozbądź się uciążliwego uczucia sztywności!
Nadmierny poziom stresu niejednokrotnie może być przyczyną utrzymującego się napięcia i niekomfortowego poczucia sztywności. Co w przypadku gdy problem z rozluźnieniem nie jest spowodowany dużym napięciem nerwowym i stresującymi sytuacjami? Warto wówczas pomyśleć o odwiedzeniu specjalisty i wykonaniu niezbędnych badań, które pozwolą określić czy powodem jest zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.
Co to jest ZZSK – zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa?
Pod powyższym skrótem kryje się przewlekła choroba o charakterze zapalnym, którą potocznie określa się mianem choroby Bechterewa lub zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa. Schorzenie to jest o tyle problematyczne, że trudno przewidzieć moc jego nasilenia – ZZSK może występować zarówno w formie niewielkich i łagodnych dolegliwości, jak i niesamowicie ciężkich zmian zapalnych utrudniających codzienne funkcjonowanie. Choroba ta znacznie częściej dotyka mężczyzn niż kobiet. Większość odnotowywanych przypadków ZZSK rozwija się między 17. a 35. rokiem życia, choć nie można wykluczyć występowania schorzenia u dzieci czy seniorów.
Nietrudno domyślić się, że choroba Bechterewa dotyczy struktur narządu ruchu. Występowanie stanu zapalnego, który z czasem powoduje zmniejszenie elastyczności kręgosłupa i występujących w nim połączeń ruchowych oraz pojawienie się uciążliwych dolegliwości bólowych. Zaawansowane stadia ZZSK mogą prowadzić do powstawania niezwykle wytrzymałych zespoleń kostnych, które stopniowo ograniczają ruchomość kręgosłupa. Co gorsza, organizm w celu kompensacji występujących nieprawidłowości dąży do kifotyzacji sylwetki, czego wyrazem jest jej nadmierne pochylenie do przodu.
Jakie są przyczyny ZZSK?
Problem zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa ma podłoże reumatologiczne. ZZSK podobnie jak RZS (reumatoidalne zapalenia stawów) jest chorobą idiopatyczną, która nie ma dokładnie określonych przyczyn. Specjaliści doszukują się jednak pewnych zależności i mają kilka teorii dotyczących rozwoju ZZSK. Do czynników sprzyjających występowania zmian zapalnych
w kręgosłupie zalicza się:
predyspozycje genetyczne,
nieprawidłowości dotyczące układu odpornościowego,
niektóre infekcje i zakażenia bakteryjne (np. układu pokarmowego),
młody wiek i kończący się proces dojrzewania płciowego (oraz towarzyszące mu zmiany hormonalne).
Jakie są objawy ZZSK?
Jednym z pierwszych objawów wskazujących na rozwój ZZSK jest ból. Pacjenci zwykle określają go jako tępy, silny i promieniujący do obszaru mięśni pośladkowych (jednego lub obu). Dolegliwości bólowe są trudne do jednoznacznego umiejscowienia. Niemniej istotnym faktem jest to, że nasilenie bólu ulega powolnemu zwiększeniu. Co ciekawe, ból może wybudzić chorego w nocy nawet w przypadku niezwykle głębokiego snu i utrzymywać się do wczesnego ranka (tzw. ból spoczynkowy). Znaczna część pacjentów wspomina, że wykonanie nawet najprostszych aktywności ruchowych pozwala na złagodzenie silnego bólu.
ZZSK nie jest chorobą dotykającą wyłącznie kręgosłupa. W dużej liczbie przypadków proces zapalny zaczyna obejmować też inne połączenia stawowe (zwłaszcza biodro czy barka), a nawet i niektóre narządy wewnętrzne (np. oczy, struktury znajdujące się w klatce piersiowej jak serca czy płuca). Utrata elastyczności w obrębie kręgosłupa zmniejsza jego naturalną wytrzymałość na uszkodzenia, co zwiększa ryzyko m.in. zwichnięć lub złamań kręgów nawet w przypadku drobnych urazów. Specjaliści wspominają również, że ZZSK sprzyja szybszemu rozwojowi niezwykle niebezpiecznej osteoporozy. Bardzo częstym następstwem jest występowanie zmian zapalnych w obrębie stawów krzyżowo-biodrowych, które umożliwiają połączenie kręgosłupa z miednicą.
Główną istotą choroby są oczywiście występujące zmiany zapalne w obrębie kręgosłupa, które mogą przebiegać wraz z obecnością obrzęków. Niezdiagnozowane lub niewłaściwie leczone ZZSK z czasem powoduje wyraźne ograniczenie zakresu ruchomości stawów kręgosłupa, co finalnie może doprowadzić do trwałego inwalidztwa. Wspomniana wcześniej kifotyzacja sylwetki i patologiczne pochylenie ciała do przodu może rzutować na zaburzeniach związanych z prawidłowym poruszaniem się (problem z koordynacją wzrokową wskutek ograniczonego patrzenia w przód). Ponadto, przemieszczenie środka ciężkości powoduje zwiększone przeciążenie stawów kończyn dolnych (biodra i kolana) i sprzyja ich zniekształceniom.
Diagnostyka ZZSK
Diagnozowanie zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa okazuje się problematyczną kwestią. Zadaniem reumatologów jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu z pacjentem, a także analiza narządu ruchu – istotne jest określenie zakresu ruchomości kręgosłupa (wszystkie odcinki oraz każdy kierunek, w tym także ocena klatki piersiowej i funkcji oddechowych). Ponadto specjaliści sprawdzają występowanie dolegliwości bólowych podczas palpacji głównych obszarów rozwoju ZZSK. Oprócz kręgosłupa są to stawy krzyżowo-biodrowe, guzy piętowe czy też miejsc będących połączeniem żeber z mostkiem.
Poza powyższymi badaniami warto zdecydować się na diagnostykę obrazową. MRI, RTG. lub TK stawów krzyżowo-biodrowych i całego kręgosłupa mogą okazać się pomocne dla dokładniejszej oceny stanu narządu ruchu oraz wykrycia nieprawidłowości o charakterze zmian zapalnych. Ponadto specjaliści wspominają o wykonaniu analizy laboratoryjnej m.in. oznaczenia antygenu HLA B27, wskaźniki stanu zapalnego (OB, CRP) czy morfologii krwi.
Na czym polega leczenie ZZSK?
Farmakologiczne metody leczenia ZZSK w postaci niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) czy zwykłych środków przeciwbólowych są ukierunkowane przede wszystkim na neutralizację bądź zmniejszenie występowania silnych dolegliwości bólowych. Niektóre z nich mogą okazać się też wartościowe dla zniesienia obecnej sztywności kręgosłupa. Leki dobierane są zawsze przez prowadzącego specjalistę. Niemniej długofalowa farmakoterapia może okazać się niekorzystna dla stanu i funkcjonowania pokarmowego, gdyż istnieje ryzyko uszkodzenia błony śluzowej żołądka. Ten sposób leczenia zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa należy potraktować jako formę uzupełnienia metod niefarmakologicznych.
Główną rolę w procesie leczenia ZZSK odgrywa fizjoterapia, która jest realizowana przede wszystkim poprzez aktywność ruchową. Ćwiczenia wykonywane z pacjentem są dobierane indywidualnie do jego możliwości kondycyjnych oraz aktualnego etapu rozwoju choroby. Do głównych celów ćwiczeń należy zaliczyć:
wzrost sprawności fizycznej i łagodzenie dolegliwości bólowych,
wypracowanie umiejętności zachowania prawidłowej postawy ciała,
rozciągnięcie nadmierne napiętych struktur i przywrócenie im odpowiedniej elastyczności,
naukę prawidłowego, głębokiego i spokojnego oddychania,
edukację w zakresie ergonomicznej pracy ciałem i unikania sytuacji prowadzących do nadmiernego przeciążenia połączeń stawowych czy kręgosłupa.
