Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego (ACL) – przyczyny i leczenie

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego (ACL) – przyczyny i leczenie

Jesteśmy gotowi się założyć, że większość naszych czytelników słyszała (więcej lub mniej) o uszkodzeniach ACL. Dziś chcielibyśmy powiedzieć kilka słów na temat tego, co kryje się pod tym często używanym skrótem, w jaki sposób dochodzi do zerwania tego więzadła oraz jak może wyglądać leczenie zachowawcze tego typu uszkodzeń.

ACL – CO TO JEST?

„ACL” – w ten sposób nazywamy bardzo ważną dla stawu kolanowego strukturę, czyli więzadło krzyżowe przednie (ang. anterior cruciate ligament). Kluczowym pytaniem dla zapoznania się z metodami rehabilitacji po urazie tej tkanki nie powinno być „ACL – co to jest?” lecz – „po co jest i jaką rolę pełni?”.

Znajdując się wewnątrz stawu kolanowego, więzadło to w charakterystyczny sposób łączy kość udową z kością piszczelową. Dzięki temu zapewnia stabilność kolana podczas codziennych czynności, takich jak chodzenie, bieganie, pokonywanie schodów lub wykonywanie przysiadów. Ogranicza ruch piszczeli względem kości udowej, a także nadmierny wyprost, zgięcie i rotacje. Ponadto jest wyposażone w całkiem dużą reprezentację receptorów tzw. czucia głębokiego. Informacja, którą przekazują do mózgu dotyczy między innymi ustawienia kończyny w przestrzeni. Ma to ogromne znaczenie z punktu widzenia planowania ruchu i dostosowania pracy mięśni do konkretnych okoliczności. Współpraca poszczególnych grup mięśniowych będzie inaczej wyglądała w sytuacji gdy idziemy po śliskim lodzie, a inaczej gdy zrelaksowani spacerujemy po ciepłym piasku na plaży.

NADERWANIE ACL – CO WARTO WIEDZIEĆ?

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego jest dość często diagnozowane – szczególnie wśród osób aktywnie uprawiających sport (narciarstwo, tenis, gimnastyka, dyscypliny zespołowe). Do najbardziej powszechnych mechanizmów, w których dochodzi do urazu zalicza się:

• silną, nagłą rotację (skręt) w stawie kolanowym, przy jednoczesnym unieruchomieniu stopy – np. w bucie narciarskim,
• nagły przeprost w stawie, np. podczas wślizgu w trakcie meczu piłki nożnej.

Przyjęło się, aby wszelkie urazy związane z więzadłem krzyżowym przednim nazywać naderwaniem ACL. Z anatomicznego punktu widzenia nie jest to do końca poprawne. Przyjrzyjmy się w jaki sposób można sklasyfikować omawiane uszkodzenia i zwróćmy uwagę na to, co dokładnie należy rozumieć jako naderwanie ACL.

• Stopień I – naciągnięcie ACL (w tym przypadku nie zauważa się klinicznych objawów niestabilności kolana, może występować miejscowy ból).
• Stopień II – naderwanie ACL (przerwanie części włókien, umiarkowana niestabilność i zaburzenie funkcji stawu).
• Stopień III – zerwanie ACL (przerwanie wszystkich włókien, brak stabilności kolana).

Nasilenie oraz rodzaj objawów uszkodzenia ACL są zależne od stopnia urazu. Najczęściej są to ból, obrzęk, słyszalny „trzask”, brak kontroli nad stawem, uczucie niestabilności, niepewności (szczególnie podczas schodzenia po schodach) oraz „uciekanie” kolana. Dodatkowo lekarz wykonuje specyficzne testy dla więzadła krzyżowego przedniego (próba Lachmana, szuflady przedniej, pivot-shift), których dodatni wynik uzupełnia listę objawów uszkodzenia ACL. Ponadto przydatnym może okazać się wykonanie badania rezonansu magnetycznego, które pozwoli na dokonanie oceny pozostałych struktur budujących staw kolanowy. Zdjęcie rentgenowskie zaleca się w przypadku podejrzenia złamania awulsyjnego.

LECZENIE USZKODZENIA WIĘZADŁA KRZYŻOWEGO PRZEDNIEGO

Leczenie i rehabilitacja po zerwaniu ACL jest procesem bardzo indywidualnym. Postępowanie w tym przypadku jest zależne od wielu czynników takich jak: wiek, sprawność fizyczna, uprawiana dyscyplina sportu, współistniejące urazy sąsiednich struktur oraz ogólny stan zdrowia. Rozwiązania są różne: wybór często pada na artroskopową rekonstrukcję, ale możliwa jest także terapia zachowawcza bez interwencji chirurgicznej. O postępowaniu fizjoterapeutycznym po zabiegu rekonstrukcyjnym pisaliśmy jakiś czas temu na naszym blogu, więc w tym przypadku zachęcamy do lektury archiwalnych wpisów. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się dokładniej zachowawczemu leczeniu uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego, które w głównej mierze opiera się na wykorzystaniu metod proponowanych przez fizjoterapię.

Zanim rozpocznie się jakiekolwiek działania w kierunku usprawniania uszkodzonego kolana, wspólnie z fizjoterapeutą należy określić sobie cel. Może być do powrót do jakiejś ulubionej czynności lub aktywności sportowej. Ponadto będziecie dążyć do odzyskania pełnego zakresu ruchu w stawie oraz wzmocnienia siły mięśniowej, co pozwoli na odbudowę kontroli i stabilności stawu. Rehabilitacja po zerwaniu ACL powinna także zawierać techniki łagodzące ból oraz – jeżeli jest taka potrzeba – to również działania przeciwobrzękowe.

Fundamentem osiągnięcia oczekiwanych rezultatów jest tzw. terapia ruchem, czyli kinezyterapia, a mówiąc najprościej – ćwiczenia. Ich rzetelne wykonywanie jest niezbędne, aby odbudować funkcjonalność kończyny dolnej sprzed uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego. Mają one za zadanie odzyskanie kontroli nad stawem kolanowym, przywrócenie prawidłowego i ergonomicznego wzorca chodu, trening równowagi, a także wypracowanie elementów różnych dyscyplin sportowych. Ćwiczenia mogą być uzupełniane terapią manualną lub bogatą ofertą zabiegów fizykoterapeutycznych wspomagających odżywienie i regenerację tkanek.

Ze względu na powszechność uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego, stanowią one szczególny obiekt zainteresowań badań naukowych. Wciąż poszukuje się metod, które pozwolą w jak najlepszy sposób przywrócić funkcje kolana, które zostały utracone w wyniku urazu. W naszych gabinetach kładziemy nacisk na to, aby proponowane rodzaje leczenia były oparte o aktualne doniesienia ze świata nauki. Rehabilitacja po zerwaniu ACL jest procesem złożonym i wymagającym współdziałania wielu dziedzin medycyny. Mamy jednak świadomość, że kluczem to efektywnej współpracy między pacjentem, a zespołem terapeutycznym jest zrozumienie – nie tylko siebie nawzajem, ale także urazu bądź zaburzenia, które dotknęły układu ruchu. Drodzy Czytelnicy, zachęcamy Was, abyście zawsze poszukiwali rzetelnej wiedzy na temat problemów zdrowotnych i funkcjonalnych, które Was spotykają. Wiedząc skąd bierze się dana dysfunkcja – łatwiej będzie Wam zrozumieć zalecenia, których wymagają od Was specjaliści, co przełoży się na świadome zaangażowanie w terapię i lepsze efekty naszych wspólnych działań 😊.

Źródła:

1. Białoszewski D.: Fizjoterapia w ortopedii, PZWL, Warszawa 2014
2. Rodriguez K., Soni M., Joshi P.K., Patel S.C., Shreya D., Zamora D.I., et al.: Anterior Cruciate Ligament Injury: Conservative Versus Surgical Treatment. Cureus. 2021 Dec 6;13(12):e20206.