Kręgozmyk – objawy, diagnoza i leczenie
Problemy z kręgosłupem należą do najpowszechniejszych dolegliwości, z którymi mierzą się pacjenci. W niniejszym artykule chcielibyśmy opowiedzieć Ci o jednej z setek przyczyn występowania objawów bólowych w obrębie dolnej części grzbietu. Z pojęciem kręgozmyku mogłeś się wielokrotnie spotkać czytając opisy badań obrazowych np. rezonansu magnetycznego. Po lekturze dzisiejszego tekstu, będzie łatwiej zrozumieć Ci z czym wiąże się omawiana dysfunkcja, jakie w związku z tym wywołuje objawy oraz w jaki sposób można ją leczyć. Spróbujemy także rozważyć czy kręgozmyk jest niebezpieczny, a także ustalić czym może grozić zaniedbanie symptomów, które powoduje.
SKĄD SIĘ BIERZE KRĘGOZMYK?
Podstawą naszych rozważań jest odpowiedź na pytanie co to jest kręgozmyk. Tradycyjnie zaczniemy od małej lekcji anatomii, która ułatwi nam zrozumienie mechanizmów wpływających na pojawienie się omawianej dysfunkcji. Kręgosłup człowieka składa się z różnokształtnych kości, zwanymi kręgami. W budowie każdego kręgu możemy wyróżnić mocno zbudowany trzon, od którego w kierunku tylnym odchodzi łuk kręgu ograniczający przestrzeń dla rdzenia kręgowego. Odcinek lędźwiowy kręgosłupa składa się z takich pięciu dosyć masywnych i dużych kręgów. Poniżej kręgów lędźwiowych znajduje się kość krzyżowa, która powstała w wyniku zrośnięcia się pięciu kręgów krzyżowych.
Kręgozmykiem nazywamy ześlizg (w kierunku przednim, bocznym lub tylnym) trzonu kręgu względem tego położonego niżej lub kości krzyżowej. Najczęściej ta sytuacja dotyczy czwartego lub piątego kręgu w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Dlaczego dochodzi do takiej sytuacji? Może być to skutek przerwania łuku kręgu, w wyniku urazu (wypadki samochodowe, upadki z wysokości, sporty ekstremalne), złamania zmęczeniowego (częste naprzemienne przeprosty i zgięcia, np. u skoczków narciarskich), anomalii anatomicznych, wad wrodzonych, hipermobilności, choroby Pageta, wrodzonej łamliwości kości, choroby autoimmunologicznej lub choroby nowotworowej. Warto zwrócić uwagę na to, że istnieje sytuacja, w której do kręgozmyku dochodzi w wyniku zmian zwyrodnieniowych, a wtedy wyjątkowo nie mamy do czynienia z przerwaniem ciągłości łuku kręgu. Nierzadko omawiana dysfunkcja występuje u kobiet w ciąży.
Literatura wyróżnia aż 4 stopnie zaawansowania kręgozmyku. Są one oparte na wielkości przemieszczenia trzonów względem siebie. Pamiętaj jednak, że przebieg i nasilenie przesunięcia kręgów nie jest proporcjonalny do intensywności objawów. Może się zdarzyć, że już nieznaczne przemieszczenie może wywoływać silne dolegliwości, albo odwrotnie – poważne zaawansowanie dysfunkcji pozostanie bezobjawowe.
OBJAWY KRĘGOZMYKU
Większość osób kojarzy kręgozmyk przede wszystkim z bólem. Jednak nie zawsze jest on przyczyną symptomów bólowych dolnych partii pleców. Ciekawostką może być fakt, że w większości przypadków pierwsze sygnały (jeśli są) zaczynają się pojawiać w okresie nastoletnim.
Do najczęstszych objawów kręgozmyku zaliczamy:
- objawy bólowe zlokalizowane w okolicy lędźwiowo-krzyżowej,
- ból nasilający się przy pracy fizycznej, długotrwałym siedzeniu lub pochylonej sylwetce,
- ból, który jest wywoływany prostowaniem i skręcaniem pleców, ale maleje przy zgięciu kręgosłupa i odpoczynku,
- ograniczenie zakresu ruchu prostowania kręgosłupa,
- zmiany w postawie ciała, polegające na pogłębieniu lordozy lędźwiowej i nasilonym cofnięciu pośladków w tył,
- objawy neurologiczne przypominające rwę kulszową lub tzw. chromianie neurogenne, polegające na uczuciu zmęczenia i znużenia kończyn dolnych (przy zaawansowanych zmianach).
Często zdarza się, że kręgozmyk jest wykrywany przypadkowo przy okazji wykonywania badań obrazowych (jeżeli przebiega bezobjawowo).
Skoro omawiana dysfunkcja nie zawsze wywołuje konkretne symptomy, to w jaki sposób można ją zdiagnozować? Rozpoznanie jest oparte na wywiadzie, ocenie wizualnej sylwetki, badaniu palpacyjnym (wyczuwalne charakterystyczne wysunięcie wyrostków kolczystych kręgów), a przede wszystkim na badaniach obrazowych (np. RTG), które są podstawą diagnozy.
CZY KRĘGOZMYK JEST NIEBIEZPIECZNY?
Bezobjawowy kręgozmyk poddaje się obserwacji. Warto jednak pamiętać, że zignorowanie problemu skutkujące brakiem leczenia kręgozmyku może prowadzić do niestabilności kręgosłupa, który przestaje prawidłowo spełniać swoje funkcje. Ponadto w przypadku daleko posuniętych zmian, sytuacja może okazać się bardzo poważna – szczególnie, gdy pojawiają się zaawansowane objawy neurologiczne prowadzące do dysfunkcji jelit i pęcherza, niedowładów, zaburzeń czucia, a nawet do braku wzwodu oraz nietrzymania moczu i stolca.
JAK WYLECZYĆ KRĘGOZMYK?
W przypadku mniej zaawansowanych zmian leczenie kręgozmyku jest zachowawcze. Cieszy się ono dużą skutecznością przy nieznacznych przemieszczeniach i niewielkich objawach. Polega ono na unikaniu obciążeń kręgosłupa, działaniu przeciwbólowym i dobrze dobranej rehabilitacji. W pierwszym etapie usprawniania stosuje się działania mające na celu wyciszenie objawów kręgozmyku. Następnie wprowadzany jest program fizjoterapeutyczny opierający się na reedukacji postawy ciała, ćwiczeniach ukierunkowanych na stabilizację kręgosłupa i zmniejszenie lordozy lędźwiowej. Niektórzy decydują się także na wykorzystanie zaopatrzenia ortopedycznego np. odpowiednio dobranego gorsetu.
Osoby zmagające się z dolegliwościami spowodowanymi dysfunkcjami kręgosłupa, bardzo często zastanawiają się nad rozmaitymi aspektami snu. Rozważają zakup odpowiedniego materaca oraz przeszukują poradniki, aby znaleźć jedyną prawidłową i zalecaną pozycję do spania dla danej dysfunkcji. Czy sposób, w jaki śpimy faktycznie ma znaczenie? Ułożenie ciała podczas snu powinno być uwarunkowane indywidualnymi potrzebami dotyczącymi stanu funkcjonalnego i komfortu. Zatem jak spać z kręgozmykiem? Najlepiej tak, żeby było Ci wygodnie. Musisz wziąć jednak pod uwagę, że leżenie na wznak z ugiętymi nogami lub na brzuchu z wyprostowanymi kończynami dolnymi może nasilać dolegliwości omawianej w niniejszym tekście dysfunkcji.
Jeżeli objawy kręgozmyku znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie, szybko narastają, wywołują objawy neurologiczne lub metody zachowawcze okazały się nieskuteczne to wtedy lekarz może zaproponować operacyjne leczenie kręgozmyku, polegające na próbie repozycji przemieszczonego trzonu lub stabilizacji konkretnych odcinków kręgosłupa.
Drogi Czytelniku, jak widzisz występowanie kręgozmyku nie zawsze wiąże się z symptomami utrudniającymi normalne funkcjonowanie. Nie należy go jednak bagatelizować, bo w sytuacji jego dynamicznego postępu może dojść do poważnych zaburzeń neurologicznych. Najważniejszym jest, aby być pod opieką ortopedy i fizjoterapeuty, którym ufasz. Jeżeli problem omawianej dysfunkcji dotyczy Ciebie, to szczególnie pamiętaj o zachowaniu prawidłowej postawy ciała zarówno podczas aktywności fizycznej, jak i w spoczynku – nawet kwestia tego, jak spać z kręgozmykiem może być istotnym elementem Twojej codziennej troski o zdrowy kręgosłup.
Źródła:
- Białoszewski D.: Fizjoterapia w ortopedii, PZWL, Warszawa 2014.
- Dutton M.: Ortopedia Duttona t.4, PZWL, Warszawa 2014.
- Li N., Scofield J., Mangham P., Cooper J., Sherman W., Kaye A.: Spondylolisthesis. Orthop Rev (Pavia). 2022 Jul 27;14(4):36917.
