Złamanie łopatki – jak diagnozować i leczyć
Urazy kostne są stanem, z którym każdy człowiek ma styczność przynajmniej raz w życiu. Nawet jeżeli nie doświadczamy ich osobiście (oby tak dalej 😊) to wśród rodziny i znajomych z pewnością znajdzie się chociaż jedna osoba, która doznała takiego uszkodzenia. Najczęściej słyszy się o pękniętych kościach ręki, nogi, czasem żebrach i kręgosłupie. Dziś jednak chcielibyśmy przyjrzeć się uważnie urazom, które stanowią mniej niż 1% wszystkich pęknięć tkanki kostnej. W niniejszym artykule powiemy kilka słów o złamanej łopatce – objawach i leczeniu.
ZŁAMANA ŁOPATKA – MECHANIZM URAZU
Łopatka jest niezwykle istotną w naszym ciele kością. Ta płaska, trójkątna struktura odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie stawu barkowego i jest jedną z części bardzo skomplikowanego kompleksu obręczy kończyny górnej. Jej ruchomość warunkuje zakres ruchu ramienia – to dzięki niej możemy swobodnie sięgać do półek, wieszać firanki i wymieniać żarówki. Ponadto jest miejscem przyczepu wielu ważnych mięśni umożliwiających ruch ramion w niemal każdą stronę, a jednocześnie stabilizujących głowę kości ramiennej w panewce stawu. Warto zwrócić także uwagę na to, że niektóre z tych grup mięśniowych pełnią funkcję pomocniczych mięśni oddechowych.
Fakt, iż łopatka jest solidnie otoczona tkanką mięśniową i łączną sprawia, że do jej urazów dochodzi bardzo rzadko. Do pęknięcia może dojść w wyniku silnego, bezpośredniego uderzenia (np. podczas wypadków samochodowych, motocyklowych, upadków z wysokości, podczas futbolu amerykańskiego, hokeja, zapasów, boksu, narciarstwa wodnego) lub pośrednio przy uszkodzeniach tkanek miękkich jako złamanie awulsyjne. Ze względu na to, że często są to uszkodzenia wysokoenergetyczne, to towarzyszą im urazy innych narządów, w tym złamania żeber i kręgosłupa. Złamanie może być także konsekwencją osteoporozy – u starszych osób. W ostatnich latach zauważa się również urazy zmęczeniowe łopatki u baseballistów i graczy w krykieta.
Gdy mamy do czynienia ze złamaną łopatką, to możemy mówić o pęknięciach w obrębie jej trzonu, szyjki, grzebienia, panewki lub wyrostków biorących udział w tworzeniu tzw. sklepienia stawu ramiennego: wyrostka barkowego oraz kruczego. Duża liczba przyczepów mięśniowych sprawia, że niektóre z nich mogą być złamaniami łopatki z przemieszczeniem – wtedy poszczególne mięśnie „ciągną” odłamy w swoją stronę. Są to rzadko występujące sytuacje – w znacznej większości przypadków solidna obudowa mięśniowa stabilizuje pęknięty trzon, co sprawia, że ryzyko braku zrostu jest bardzo niskie.
Uraz, o którym dziś mówimy, może mieć powikłania – pomimo ogólnych dobrych rokowań. Do najczęstszych należą: uszkodzenia okolicznych nerwów i naczyń, zwichnięcia stawu ramiennego oraz pęknięcia obojczyka.
OBJAWY ZŁAMANIA ŁOPATKI
Objawy złamania łopatki wpisują się w ogólny kanon symptomów, informujących o prawdopodobnym pęknięciu kości. Należą do nich: ból, ograniczenie ruchomości stawu barkowego, a w niektórych przypadkach uczucie „przeskakiwania”, „zgrzytania” oraz możliwe zasiniaczenie. Ponadto mogą wystąpić: dolegliwości bólowe podczas głębokiego wdechu, obrzęk w górnej części pleców, osłabienie siły mięśniowej lub odczucie mrowienia.
W celu zdiagnozowania złamanej łopatki nie wystarczy wywiad i zgłoszenie wyżej wymienionych kwestii. Kluczowym aspektem rozpoznania jest wykonanie badań obrazowych, takich jak RTG w odpowiednich, ukierunkowanych na łopatkę projekcjach i tomografia komputerowa – w ramach oceny możliwych, dodatkowych obrażeń.
Zwróćmy uwagę na to, że objawy złamania łopatki nie są w stu procentach specyficzne tylko dla tego urazu. Podobne symptomy mogą być zgłaszane przez osoby z zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi lub z uszkodzeniami innych elementów budujących obręcz barkową.
LECZENIE ZŁAMANIA ŁOPATKI
W większości przypadków, pierwszym z wyboru leczeniem złamania łopatki jest postępowanie zachowawcze. Polega ono na czasowym unieruchomieniu barku, działaniu przeciwbólowym oraz rehabilitacji dostosowanej do fazy gojenia się kości. Ramy czasowe poszczególnych etapów usprawniania są uzależnione głównie od lokalizacji i rozległości pęknięcia. Fizjoterapia w tym przypadku ma na celu odzyskanie pełnego, funkcjonalnego zakresu ruchu oraz odbudowanie siły mięśniowej. Znaczna część usprawniania powinna dotyczyć reedukacji prawidłowych wzorców ruchowych – najważniejszym jest, aby łopatka powróciła do współpracy z pozostałymi strukturami kompleksu barkowego. W tym celu fizjoterapeuta wykorzystuje techniki terapii manualnej, elementy metody PNF oraz odpowiednie ćwiczenia.
Jakich form unieruchomienia używa się w przypadku złamania łopatki? Orteza, która zostaje wybrana przez lekarza prowadzącego musi być dopasowana do potrzeb pacjenta i rodzaju urazu. Obecnie sklepy medyczne oferują wiele praktycznych rozwiązań w tej kwestii. W przypadku omawianych dziś uszkodzeń, literatura zaleca wykorzystanie tzw. opatrunku Desaulta lub szyny odwodzącej.
Operacyjne leczenie złamania łopatki jest rzadko wybierane. Wskazaniami do tej formy unieruchomienia odłamów kostnych są: pęknięcia śródstawowe oraz przemieszczenia wiążące się ze znacznym pogorszeniem funkcji barku. Po zastosowaniu stabilizacji wewnętrznej pękniętej kości konieczne jest podjęcie rehabilitacji barku pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty i lekarza, który prowadził zabieg.
Niewątpliwie złamanie łopatki to doświadczenie bolesne i ograniczające codzienne funkcje. Jednak z upływem czasu i staranną rehabilitacją, większość pacjentów powraca do pełnej sprawności.
Jeżeli jesteś bezpośrednio po urazie łopatki, zmagasz się z rekonwalescencją pooperacyjną, lub przeżyłeś wypadek wiele lat temu, ale wciąż towarzyszą Ci przewlekłe dolegliwości związane z barkiem, to zapraszamy Cię do naszych gabinetów. Nasi specjaliści zapewnią Ci kompleksową, profesjonalną pomoc, która pozwoli Ci na powrót do swoich ulubionych czynności.
Źródła:
- Gaździk T.: Ortopedia i traumatologia. Tom 1-2. PZWL. Warszawa 2010.
- Berritto D., Pinto A., Russo A., Urraro F., Laporta A., Belfiore M.P.: Scapular fractures: a common diagnostic pitfall. Acta Biomed. 2018 Jan 19; 89(1-S):102-110.
- Burnier M., Barlow J.D., Sanchez-Sotelo J.: Shoulder and Elbow Fractures in Athletes. Curr Rev Musculoskelet Med. 2019 Mar; 12(1):13-23.
- Limb D.: Scapula fractures: a review. EFORT Open Rev. 2021 Jun 28;6(6):518-525.
- Neral M., Knapik D.M., Wetzel R.J., Salata M.J,. Voos J.E.: Scapular Body Fracture in the Athlete: A Systematic Review. HSS J. 2018 Oct; 14(3): 328-332.
