Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej – przyczyny, objawy, leczenie
Organizm człowieka jest zaprojektowany tak, aby wszystkie elementy idealnie ze sobą współpracowały. W zdrowym ciele panuje równowaga. Jeżeli jednak jakiś czynnik zaburzy tę harmonię, to pojawiają się różne dysfunkcje i zaburzenia. Co wtedy? Anatomia i fizjologia przewidziały kilka mechanizmów zastępczych na taką okoliczność. O jednym z nich chcemy powiedzieć dzisiaj kilka słów. Specjalistą w tej dziedzinie jest układ naczyniowy. Jeśli przepływ krwi zostaje zablokowany na jakimś odcinku, to z dużym prawdopodobieństwem krążenie oboczne zapewni inną drogę, tak aby tlen i wszystkie składniki odżywcze dotarły do celu. Czasem zdarza się, że taka sytuacja spowoduje niekomfortowe objawy – tak jak ma to miejsce w przypadku zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej.
TĘTNICA PODOBOJCZYKOWA – DLACZEGO TAK WAŻNA?
Tętnica podobojczykowa jest dość dużym naczyniem zapewniającym ukrwienie całej kończyny górnej, szyi oraz mózgowia. Jej odgałęzienia sięgają nawet do klatki piersiowej. Zatrzymanie przepływu krwi w obrębie tego naczynia może skutkować zaburzeniami w obrębie wyżej wymienionych okolic. W kontekście omawianego zespołu należy wiedzieć, że tętnica podobojczykowa (po lewej stronie odchodzi bezpośrednio od łuku aorty, a po prawej – od pnia ramienno-głowowego) na samym początku swojego przebiegu oddaje tętnicę kręgową, która biegnąc ku górze w otworach wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych, dociera do wnętrza czaszki i tam łączy się z tętnicą strony przeciwnej, tworząc tętnicę podstawną. Krew po przepłynięciu przez tą ostatnią trafia to tzw. koła tętniczego Willisa, a stamtąd do struktur mózgu. Inną drogą, którą dopływa krew do tego najważniejszego narządu jest tętnica szyjna wewnętrzna, wychodząca z tętnicy szyjnej wspólnej, która swój początek bierze w aorcie lub pniu ramienno-głowowym. I tu nasze ogromne koło się zamyka. Spróbujmy przełożyć teraz tę skomplikowaną wiedzę anatomiczną na zrozumienie mechanizmu zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej.
CZYM JEST ZESPÓŁ PODKRADANIA TĘTNICY PODOBOJCZYKOWEJ?
Jeżeli ograniczenie przepływu krwi pojawi jeszcze przed odejściem naczynia kręgowego, o którym wspomnieliśmy powyżej, to wtedy organizm będzie szukał innej możliwości zaopatrzenia kończyny górnej w tlen i składniki odżywcze. Najprostszym rozwiązaniem staje się wtedy ich „kradzież” z zasobów mózgu – z wykorzystaniem tętnicy kręgowej.
Co może wywołać przeszkodę w dopływie krwi do kończyny górnej? Zwężenie tętnicy podobojczykowej może być wywołane zmianami miażdżycowymi, zwapnieniem ściany naczynia, zaburzeniami rozwojowymi w budowie układu naczyniowego, zmianami zapalnymi, urazami, uciskiem mechanicznym lub wadami wrodzonymi. Czynniki ryzyka omawianego zespołu pokrywają się z miażdżycą i należą do nich m.in. palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, nieprawidłowy lipidogram oraz cukrzyca.
ZWĘŻENIE TĘTNICY PODOBOJCZYKOWEJ – OBJAWY
Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej bardzo często przebiega bezobjawowo i jest wykrywany podczas rutynowego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi zarówno po lewej jak i po prawej stronie. Zauważa się wtedy znaczną różnicę pomiędzy wartościami ciśnienia skurczowego krwi. Nierzadko zdarza się, że zmniejszenie średnicy naczynia zostaje odkryte przy okazji badań obrazowych tętnic, a nawet zabiegów chirurgicznych – zleconych z zupełnie innych powodów.
Kiedy zatem można spodziewać się jakichkolwiek objawów zwężenia tętnicy podobojczykowej? Jest to najbardziej prawdopodobne dopiero w sytuacji, kiedy naczynie będzie zwężone o ponad 50%. Pojawiają się wtedy następujące symptomy:
- epizody niedokrwienne w obrębie kończyn górnych,
- chromania przestankowe ramion, określane potocznie jako ból tętnicy podobojczykowej,
- zimne, drętwiejące, kończyny górne,
- wspomniane powyżej różnice w pomiarach ciśnienia tętniczego krwi między lewą i prawą stroną,
- niewydolność kręgowo-podstawna – główny bohater dzisiejszego artykułu, określany jako zespół podkradania tętnicy podobojczykowej i manifestujący się objawami neurologicznymi – zawrotami głowy i omdleniami, w wyniku niedostatecznego dopływu krwi do niektórych elementów mózgu,
- zmiana zabarwienia kończyny przy występowaniu zaawansowanych zmian,
- w przypadku osób po przebytym pomostowaniu aortalno-wieńcowym, możliwe są objawy niedokrwienia mięśnia sercowego.
Objawy zwężenia tętnicy podobojczykowej są często błędnie utożsamiane z dyskopatią szyjną, o której więcej napiszemy niebawem. Stąd tak ważne jest dokładnie i starannie przeprowadzone badanie fizykalne i obrazowe. Diagnostyka obejmuje wykorzystanie USG, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny z uwzględnieniem wizualizacji przepływu krwi w naczyniach.
LECZENIE ZESPOŁU PODKRADANIA TETNICY PODOBOJCZYKOWEJ
Leczenie zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej przypomina postępowanie w przypadku miażdżycy. Lekarze proponują interwencje chirurgii naczyniowej, wspomagane stosowaniem środków farmakologicznych. Ich dobór jest uzależniony od indywidualnego stanu zdrowia danej osoby. Warto natomiast pamiętać, że jakakolwiek metoda leczenia ma sens tylko wtedy jeżeli fundamentem postępowania leczniczego będzie modyfikacja stylu życia. Właściwie zaplanowana aktywność fizyczna (zaleca się konsultację z fizjoterapeutą), dieta oraz rezygnacja z używek, takich jak tytoń są fundamentem walki z chorobami o podłożu naczyniowym.
Stosując starannie przygotowany plan terapeutyczny i pamiętając o regularnych kontrolach u lekarza specjalisty można skutecznie walczyć z konsekwencjami zwężenia naczyń krwionośnych i dzięki temu osiągnąć zauważalną poprawę swojego stanu zdrowia. Współpraca pacjenta ze specjalistami z wielu dziedzin medycyny (lekarz, dietetyk, fizjoterapeuta) prowadzi do znacznej redukcji czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Warto pamiętać, że wyeliminowanie objawów, obniżających jakość życia to nie koniec walki o zdrowie. Osoby ze skłonnościami do zaburzeń o podłożu miażdżycowym powinny przez całe życie kierować się działaniami profilaktycznymi i troszczyć się o swój zdrowy styl życia obejmujący odpowiednią dietę, regularną aktywność fizyczną oraz unikanie czynników ryzyka.
Źródła:
- Ahmed M.A., Parwani D., Mahawar A., Gorantla V.R.: Subclavian Artery Calcification: A Narrative Review. Cureus. 2022 Mar 19;14(3):e23312.
- Bochenek A., Reicher M.: Anatomia człowieka. Tom 3. Red. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2012.
- Iared W., Mourão J.E., Puchnick A., Soma F., Shigueoka D.C.: Angioplasty versus stenting for subclavian artery stenosis. Cochrane Database Syst Rev. 2022 Feb 21;2(2):CD008461.
- Patel R. A. G., White C.J.: Brachiocephalic and subclavian stenosis: Current concepts for cardiovascular specialists. Prog Cardiovasc Dis. 2021 Mar-Apr;65:44-48.
