Uszkodzenie więzadeł pobocznych kolana (MCL, LCL)
Temat, który chcemy dzisiaj poruszyć, jest bardzo aktualny. Przełom zimy i wiosny to czas, w którym mamy do czynienia z dużą liczbą przypadków uszkodzeń więzadłowych stawu kolanowego. Jest to związane z zakończeniem sezonu narciarskiego (ten typ urazu często towarzyszy narciarzom) oraz stopniowym pojawianiem się warunków pogodowych umożliwiających gry zespołowe, takie jak piłka nożna. Dyscypliny tego rodzaju wiążą się z ryzykiem naderwania więzadła w kolanie. Sprawę komplikuje fakt, że w przytoczonym stawie nie mamy do czynienia z jedną strukturą więzadłową, a kilkoma. Każda z nich przyjmuje nieco inne funkcje, w zależności od miejsca, w który jest zlokalizowana. Dziś chcielibyśmy skupić się tylko na więzadłach pobocznych, zatem przybliżymy Ci kwestie związane z uszkodzeniem MCL (więzadła pobocznego przyśrodkowego, zwanego również piszczelowym; ang. medial colateral ligament) oraz LCL (więzadła pobocznego bocznego, znanego jako strzałkowe; ang. lateral colateral ligament). Jeżeli chcesz poznać zadania, jakie pełnią te struktury, objawy ich naderwania oraz metody skutecznego leczenia, to gorąco zachęcamy do przeczytania niniejszego tekstu.
FUNKCJE WIĘZADEŁ POBOCZNYCH
Przyglądając się uważniej budowie kolana, można zauważyć dwie struktury zewnątrzstawowe biorące udział w utrzymaniu stabilności stawu. Po stronie bocznej rozciąga się więzadło poboczne strzałkowe (LCL), które uniemożliwia ruch szpotawienia (przywodzenia). Natomiast więzadło poboczne piszczelowe (MCL) zajmujące położenie przyśrodkowe przeciwdziała siłom koślawiącym (odwodzącym) oraz rotującym na zewnątrz. Warto zwrócić uwagę, że MCL zrasta się bezpośrednio z torebką stawową oraz łąkotką przyśrodkową, co przekłada się na częste urazy, w których dochodzi do uszkodzenia zarówno łąkotki jak i więzadła.
MCL i LCL są najbardziej napięte w pełnym wyproście stawu kolanowego. Bardzo często odczuwamy to jako stabilną „blokadę”, która uniemożliwia ruchy obrotowe. W momencie, w którym dochodzi do ugięcia kolana, więzadła wiotczeją, a tym samym zwiększają się możliwości poruszania stawem.
OBJAWY NADERWANIA WIĘZADŁA W KOLANIE
Izolowane uszkodzenia LCL występują stosunkowo rzadko w porównaniu z urazami MCL, dlatego więcej uwagi poświęcimy temu drugiemu. Do naderwania więzadła pobocznego piszczelowego dochodzi najczęściej w mechanizmie gwałtownego ruchu koślawiącego i rotującego staw. Tak jak zaznaczyliśmy we wstępie niniejszego artykułu, do takich sytuacji dochodzi najczęściej podczas rywalizacji sportowej w piłce nożnej lub podczas jazdy na nartach.
Urazy więzadłowe klasyfikuje się według ciężkości uszkodzenia. Literatura wyróżnia:
- stopień I – mikrouraz z zachowaną stabilnością stawu,
- stopień II – wydłużenie więzadła bez jego przerwania,
- stopień III – pełne zerwanie.
Naderwanie więzadła pobocznego ma także swoje charakterystyczne objawy, do których należą najczęściej:
- ostry ból po stronie uszkodzenia,
- tkliwość uciskowa nad uszkodzonym fragmentem więzadła,
- uczucie „uciekania” kolana w stronę koślawości lub szpotawości, w zależności od tego, czy mamy do czynienia z LCL, czy z MCL,
- niewielki obrzęk,
- w chwili urazu może być słyszalny odgłos „trzasku”, „strzelenia”,
- dodatnie testy różnicujące wykonywane przez specjalistę: test przywiedzeniowy oraz odwiedzeniowy (obydwa wykonywane są zarówno w pełnym wyproście stawu, jak i w niewielkim zakresie zgięcia, co umożliwia zróżnicowanie uszkodzonych struktur).
JAK WYGLĄDA LECZENIE NADERWANIA WIĘZADŁA POBOCZNEGO?
Ze względu na częściej występujące uszkodzenia MCL, to właśnie na jego przykładzie pokażemy, jak może wyglądać leczenie naderwania więzadła pobocznego.
Postępowanie usprawniające musi być poprzedzone szczegółowym badaniem wykonanym przez lekarza, który na podstawie występujących objawów, testów prowokacyjnych oraz badań obrazowych potwierdzi rozpoznanie. W przypadku urazu MCL najczęściej wybierane jest leczenie zachowawcze. Wtedy zaleca się agresywną rehabilitację umożliwiającą odzyskanie funkcji stawu. Niewykluczone, że w początkowej fazie gojenia więzadła lekarz zaleci stosowanie ortezy czynnościowej pozwalającej na ruch kolana w pełnym zakresie. Głównym celem fizjoterapii jest umożliwienie jak najszybszego pełnego obciążenia kończyny dolnej, reedukacja prawidłowego chodu oraz wspomaganie regeneracji naderwanych włókien. W pierwszych dniach praca fizjoterapeuty będzie skupiona na ograniczeniu dolegliwości bólowych, wyciszeniu obrzęku, stymulacji mięśnia czworogłowego do szybkiego odzyskania funkcji kontrolującej staw oraz utrzymaniu pełnego zakresu ruchomości. W tym celu wykonuje się odpowiednie ćwiczenia ruchowe, które są dobrane indywidualnie do potrzeb i możliwości pacjenta. W kolejnych tygodniach pracy, cel leczenia to odzyskanie siły mięśniowej kończyny dolnej dotkniętej urazem oraz stymulacja czucia głębokiego. Ćwiczenia mają bardziej zaawansowany charakter i często wykorzystuje się trening na rowerku stacjonarnym, przysiady, wypady oraz wchodzenia na stopień. Pamiętaj, aby nigdy nie dobierać ćwiczeń samodzielnie! Muszą być one dopasowane do etapu gojenia więzadła, dlatego plan treningowy należy ustalać z prowadzącym rehabilitację fizjoterapeutą. W ostatniej fazie fizjoterapii wszystkie siły są skupione na powrocie do aktywności sportowej oraz prewencji powtórnych urazów.
Na każdym etapie leczenia fizjoterapeuci chętnie wykorzystują zabiegi z działu fizykoterapii, aby wspomóc regenerację organizmu. W przypadku uszkodzeń więzadłowych najczęściej stosuje się krioterapię działającą przeciwobrzękowo, laseroterapię biostymulacyjną pobudzającą tkanki do procesów gojenia się, a także elektrolecznictwo, w ramach którego dobiera się prądy o działaniu przeciwbólowym. W ostatnich latach popularnością cieszą się (zwłaszcza jako wspomaganie procesów gojenia i działania wyciszające ból) zabiegi Super Indukcyjnej Stymulacji (SIS) wykorzystujące pole elektromagnetyczne o wysokiej częstotliwości. We wszystkich urazach kończyny dolnej bardzo ważne jest, aby nie dopuścić do zaniku mięśni. W tym celu niezastąpione są ćwiczenia ruchowe oraz elektrostymulacja (najczęściej mięśnia czworogłowego). Metody są dobierane przez fizjoterapeutę, w zależności od rezultatów, jakie chce on osiągnąć wspólnie z pacjentem.
Jeżeli leczenie zachowawcze nie przyniosło oczekiwanych efektów oraz niestabilność stawu kolanowego utrzymuje się, to wtedy rozważana jest operacyjna rekonstrukcja więzadła.
W niniejszym tekście omówiliśmy izolowane uszkodzenia LCL i MCL. Pamiętaj jednak, że ze względu na bardzo złożoną budowę stawu kolanowego oraz skomplikowane zależności biomechaniczne w nim występujące, bardzo często dochodzi do urazów obejmujących liczne struktury w jego obrębie. Wtedy leczenie i sposób postępowania fizjoterapeutycznego może wyglądać zupełnie inaczej.
Na zakończenie dzisiejszych rozważań chcielibyśmy zwrócić uwagę jeszcze na jedną kwestię. Żaden uraz w obrębie kończyny dolnej „nie rozchodzi się sam”. Dolegliwości bólowe mogą ustąpić, obrzęk zniknie, a wykonywanie codziennych czynności będzie z pozoru wyglądać normalnie. Jednak bez optymalnie dobranego programu rehabilitacji, uwzględniającego wytrzymałość gojących się struktur na poszczególnych etapach regeneracji, nie uda się odbudować prawidłowej stabilności kończyny. Na przykład podczas biegu czy wchodzenia po schodach ryzyko nawrotu kontuzji pozostanie bardzo wysokie. Dlatego zawsze zachęcamy do konsultacji z fizjoterapeutą, który pomoże odzyskać pełną sprawność po naderwaniu więzadeł w kolanie lub w pozostałych stawach.
Źródła:
- Anatomia prawidłowa człowieka. Osteologia. Red. J. Walocha. Wydanie I. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
- Białoszewski D.: Fizjoterapia w ortopedii, PZWL, Warszawa 2014.
- Brotzman S. B., Wilk K. E.: Rehabilitacja ortopedyczna. Tom 1. Wydanie I. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2008.
- Hochschild J.: Anatomia funkcjonalna dla fizjoterapeutów. Wydanie I polskie red. Paweł Posłuszny, MedPharm Polska, Wrocław 2020.
- Sobotta: Atlas anatomii człowieka. Ogólne pojęcia anatomiczne. Narządy ruchu. Wydanie IV. Edra Urban & Partner, Wrocław 2016.
- McMahon P. J.: Medycyna Sportowa. Współczesne metody diagnostyki i leczenia. Wydanie I. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2009.
