Zamrożony bark – przyczyny, diagnostyka i leczenie
Prawdopodobnie domyślasz się Drogi Czytelniku, że zespół zamrożonego barku może mieć coś wspólnego z unieruchomieniem. Masz rację – bolesna utrata ruchów w stawie ramiennym, przy jednoczesnym braku zmian radiologicznych jest opisywana właśnie tym określeniem. Pojęcie to zostało pierwszy raz wykorzystane w 1934 roku przez Codmana. Jakiś czas później, w 1946 roku Neviaser nazwał powyższe zaburzenie zarostowym zapaleniem torebki stawowej.
W dzisiejszym artykule spróbujemy Ci przybliżyć i rozwiać wszelkie wątpliwości dotyczące przyczyn i objawów zamrożonego barku. Przyjrzymy się również, jak może wyglądać leczenie i rehabilitacja tej dolegliwości.
PRZYCZYNY ZAMROŻONEGO BARKU
Do dziś nie wiadomo, skąd tak naprawdę bierze się patologiczny proces zapalenia błony maziowej z późniejszym zwłóknieniem torebki stawowej. Zauważa się jednak pewne zależności między występowaniem zamrożonego barku, a wcześniejszymi uszkodzeniami. Najbardziej narażoną grupą osób na pojawienie się omawianych kłopotów z barkiem są kobiety, szczególnie w wieku 40 do 60 lat. Natomiast do najczęstszych przyczyn zamrożonego barku można zaliczyć takie sytuacje jak:
- długotrwałe unieruchomienie kończyny górnej,
- powtarzające się czynności (mikrourazy więzadeł),
- zmiany zapalne ścięgien lub kaletki maziowej,
- urazy stawowe, np. nadwyrężenie, stłuczenie,
- powikłania zabiegów operacyjnych, m.in. w okolicy klatki piersiowej lub obręczy barkowej,
- stany zapalne stawów i zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa.
Występowanie zamrożonego barku zauważa się również wśród pacjentów z zaawansowaną cukrzycą, nadczynnością serca, a nawet chorobą niedokrwienną serca. Niestety w wielu przypadkach pojawia się samoistnie, bez żadnej zauważalnej i charakterystycznej przyczyny. Mówi się wtedy o barku zamrożonym idiopatycznym.
ZAMROŻONY BARK – OBJAWY I DIAGNOSTYKA
Najbardziej charakterystycznymi objawami zamrożonego barku są: bolesne ograniczenie biernych i czynnych ruchów w stawie ramiennym lub całkowita utrata ruchomości. Symptomy nie są jednak stałe w trakcie przebiegu choroby. W związku z tym, wyróżnia się trzy podstawowe okresy:
Faza „zamarzania” trwa od 3 do 6 miesięcy i polega na pobolewaniu barku (szczególnie w nocy). Dyskomfort może promieniować wzdłuż ramienia, a dolegliwości bólowe stopniowo ograniczają komfortowy zakres ruchu.
Faza postępującego sztywnienia trwa najdłużej: od 3 do nawet 18 miesięcy. Pacjenci zauważają, że ograniczenia ruchomości uniemożliwiają im wykonywanie wielu podstawowych czynności takich jak ubieranie się lub czesanie.
Faza „topnienia” charakteryzuje się stopniowym ustępowaniem objawów w okresie od 3 do 6 miesięcy.
W jaki sposób specjaliści diagnozują zespół zamrożonego barku? Przeprowadzają w tym celu szczegółowy wywiad i badanie fizykalne, którego najistotniejszym elementem jest ocena biernego i czynnego zakresu ruchu we wszystkich płaszczyznach, czyli mówiąc prościej: sprawdzenie w jakim stopniu ramię można zgiąć, wyprostować, zrotować itd. Rozpoznanie jest potwierdzane brakiem zmian w badaniach radiologicznych.
LECZENIE ZESPOŁU ZAMROŻONEGO BARKU
Odpowiedzmy teraz na pytanie, jak leczyć zamrożony bark? Nie jest to najłatwiejsze przedsięwzięcie biorąc pod uwagę silne dolegliwości bólowe i złożoną budowę stawu. Czy jest sens prowadzenia terapii, skoro objawy i tak ustąpią? Z pewnością zwróciłeś uwagę na to, jak długi jest czas trwania każdej z faz choroby. Dysfunkcja, którą jest zamrożony bark może na wiele miesięcy, a nawet lat wyłączyć człowieka z normalnego funkcjonowania. Dobrze prowadzone leczenie i fizjoterapia jest po to, aby umożliwić wykonywanie codziennych czynności.
Przebieg rehabilitacji i dobór ćwiczeń na zamrożony bark jest kwestią wysoce indywidualną i zależną od występującego w danej chwili okresu choroby. Cały proces terapii ma głównie charakter objawowy i odbywa się we współpracy zarówno z lekarzem ortopedą, jak i fizjoterapeutą specjalizującym się w rehabilitacji ortopedycznej. W pierwszej fazie dąży się do skutecznego uśmierzania bólu z wykorzystaniem środków farmakologicznych (obejmujących niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz wstrzyknięcia sterydów) oraz zabiegów z zakresu fizykoterapii. Jeśli objawy na to pozwalają prowadzi się także usprawnianie ruchowe dobrane przez rehabilitanta na podstawie dokładnego badania. W okresie sztywności fizjoterapeuta uczy prawidłowego wykonywania ćwiczeń do granicy bólu i zachęca pacjenta do używania ramienia w stopniu, w jakim jest to możliwe i komfortowe w trakcie dnia. W trakcie ostatniej fazy usprawnianie polega na nauce właściwych wzorców ruchowych barku, delikatnym i stopniowym rozciąganiu torebki stawowej, poprawie zakresu ruchomości oraz na pracy z mięśniami obręczy barkowej. Wraz z poprawą sprawności stawu, ćwiczenia na zamrożony bark będą ukierunkowane także na wzmocnienie grup mięśniowych osłabionych w wyniku unieruchomienia.
Ile trwa leczenie zamrożonego barku? Nie da się udzielić jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie (tak samo jak w przypadku większości dysfunkcji układu ruchu). Po pierwsze, jest to zaburzenie „samoograniczające”, którego objawy samoczynnie ustępują (po wielu latach). Po drugie, każdy przypadek jest indywidualny, a na przebieg rehabilitacji istotnie wpływają takie czynniki jak styl życia, nawyki i przyzwyczajenia, osobista historia, wzorce ruchowe, stosunek do bólu, a także determinacja i motywacja do terapii.
Zdarzają się przypadki, w których leczenie zachowawcze nie przynosi żadnej poprawy. Jeżeli nie zauważa się zmian przez okres 6 miesięcy, a upośledzenie codziennego funkcjonowania utrzymuje się na takim samym poziomie to wtedy rozważa się zabieg operacyjny polegający na artroskopowym lub otwartym uwolnieniu torebki stawowej. Po takiej interwencji również niezbędna jest właściwa rehabilitacja z uwzględnieniem poszczególnych etapów gojenia się tkanek. Im wcześniej pacjent zostanie poddany odpowiednio zaprogramowanej fizjoterapii, tym szybciej wróci to swoich ulubionych codziennych czynności.
Zamrożony bark jest zespołem, który wywołując intensywny ból i unieruchomienie całej obręczy barkowej istotnie obniża jakość życia i nie pozwala na wykonywanie podstawowych czynności w ciągu dnia. Wpływa to negatywnie na życie osobiste i zawodowe. Jeżeli zauważasz u siebie objawy omawianego w dzisiejszym artykule zaburzenia, to z całych sił zachęcamy do konsultacji z fizjoterapeutą. Pamiętaj, że nie jesteś skazany na wielomiesięczną niepełnosprawność i życie z bólem. Obecne możliwości rehabilitacji dają szansę skutecznej terapii i powrotu do swoich pasji i życia zawodowego.
Źródła:
- Brotzman S. B., Wilk K. E.: Rehabilitacja ortopedyczna. Tom 1. Wydanie I. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2008.
- Cho C.H., Bae K.C., Kim D.H.: Treatment Strategy for Frozen Shoulder. Clin Orthop Surg. 2019 Sep;11(3):249-257.
- Robinson C.M., Seah K.T., Chee Y.H., Hindle P., Murray I.R.: Frozen shoulder. J Bone Joint Surg Br. 2012 Jan;94(1):1-9.
