Urazy i przeciążenia troczków dłoni
Coraz więcej osób chętnie podejmuje różnorodne formy szeroko pojętej rekreacji ruchowej. Niektórzy decydują nawet o wkroczeniu na trudną i wymagającą ścieżkę profesjonalnego sportu. Bardzo cieszy nas, fizjoterapeutów, ta rosnąca wśród społeczeństwa świadomość korzyści płynących z aktywności fizycznej. Warto posiadać jednak podstawową wiedzę na temat urazów wynikających z przeciążeń charakterystycznych dla określonych dyscyplin. W dzisiejszym artykule chcemy opowiedzieć Ci, Drogi Czytelniku, o kontuzjach, z którymi na co dzień zmagają się pasjonaci wspinaczki, czyli o obrażeniach troczków palców. Ten typ urazu jest dosyć rzadko spotykany, ale potrafi niejednokrotnie wykluczyć z treningu na kilka tygodni osoby wspinające się – zarówno rekreacyjnie jak i sportowo.
CZYM SĄ TROCZKI PALCÓW?
Zanim zanurzymy się w szczegóły związane z obrażeniami troczków palców, musimy poznać kilka faktów ze świata anatomii – wtedy znacznie łatwiej będzie Ci Drogi Czytelniku wyobrazić sobie pewne mechanizmy prowadzące do przeciążeń struktur budujących palce u rąk. Najważniejszymi mięśniami odpowiadającymi za ruch zginania palców są: zginacz powierzchowny palców oraz zginacz głęboki palców. Te silne jednostki mięśniowe rozpoczynają się na przedramieniu i przechodzą w wytrzymałe, wąskie ścięgna, sięgające do paliczków. Aby mogły one prawidłowo pracować i ślizgać się między sobą, muszą być odpowiednio „przyczepione” do kości. Przyczep ten jest zapewniony przez złożony układ troczków zginaczy nadgarstka. Wygląda to trochę jak kabel przytwierdzony do ściany za pomocą uchwytów kablowych, tak aby od niej nie odstawał. Takie rozwiązanie ma zapobiegać ruchowi ścięgien w kierunku przód-tył i na boki. Wyróżniamy następujące więzadła wzmacniające pochewki ścięgien (troczki zginaczy):
- więzadła pierścieniowate (A1 – przy stawie śródręczno-paliczkowym; A2 – przy paliczku bliższym; A3 – przy stawie międzypaliczkowym bliższym; A4 – przy paliczku środkowym; A5 – przy stawie międzypaliczkowym dalszym),
- więzadła skośne (C1, C2, C3) – rozmieszczone między więzadłami pierścieniowatymi.
USZKODZENIA TROCZKA ZGINACZY
Każdy element budowy organizmu człowieka może ulec przeciążeniu, a w konsekwencji uszkodzeniu – dotyczy to również troczków palców. Kontuzje obejmujące troczek zginaczy zostały po raz pierwszy opisane w 1990r. Trenowanie niektórych dyscyplin sportowych może predysponować do urazów struktur omawianych w dzisiejszym artykule. Szczególnie często mamy z nimi do czynienia u osób uprawiających różne formy wspinaczki, dlatego uszkodzone więzadła pierścieniowate i skośne palców nazywamy potocznie „troczkiem wspinacza”. Specyficzne właściwości biomechaniczne układu zginającego palce sprawiają, że naderwanie troczków bardzo rzadko zdarza się w czasie wykonywania innych sportów (są opisane przypadki występowania wśród miotaczy baseballu i osób trenujących sztuki walki). Podczas tzw. „chwytu zamkniętego” (tzw. „łuczek”) więzadła pierścieniowate A2 (przy paliczku bliższym), A3 (przy stawie międzypaliczkowym bliższym) i A4 (przy paliczku środkowym) są najbardziej narażone na obrażenia. Wynika to z charakterystycznego ułożenia palców (stawy międzypaliczkowe dalsze w maksymalnym przeproście, a międzypaliczkowe bliższe – w silnym zgięciu), mającego na celu uzyskanie maksymalnego kontaktu z uchwytami wspinaczkowymi o małej powierzchni, Sytuację troczków pogarsza fakt, że wspinacz utrzymuje większą część ciężaru ciała tylko na kilku, drobnych palcach.
Eksperci wyróżniają aż 4 stopnie urazów troczków palców. Taka klasyfikacja ułatwia dobór właściwej strategii leczenia. Stopień I to izolowane naciągnięcia więzadła pierścieniowatego. Stopień II charakteryzuje się pęknięciem A2 lub A3, natomiast całkowicie zerwany troczek A2 lub A3 podlega już trzeciemu stopniowi. Najbardziej rozległe uszkodzenia stopnia IV to wielokrotnie zerwane więzadła pierścieniowate A2 lub A3 połączone z urazem mięśni glistowatych lub więzadeł pobocznych. Uszkodzenie troczków będzie skutkowało oddzieleniem ścięgien zginaczy palców od kości, co istotnie zaburzy skomplikowaną biomechanikę i ruchy ręki.
Jakich objawów może spodziewać się wspinacz doświadczający kontuzji troczków palców? Często wiążą się one ze słyszalnym „trzaskiem” podczas chwytania uchwytu wspinaczkowego. Znacznie powszechniej występującym symptomem jest nagły ból i obrzęk z towarzyszącym drętwieniem i krwiakiem. Zauważa się także osłabienie ruchów ściskających i chwytających. Niestety wielu pasjonatów i sportowców lekceważy uciążliwe objawy i mimo bólu kontynuuje treningi prowadząc do rozległych uszkodzeń układu zginającego palce. Warto zauważyć, że nie zawsze są to kontuzje nagłe. Zdarza się, że wystąpienie zerwanego troczka jest poprzedzone bólem i obrzękiem trwającymi około 2-3 tygodni przed właściwym urazem.
Rozpoznanie urazów troczka zginacza potwierdza się badaniem USG, które jest zalecane jako pierwsze badanie obrazowe z wyboru. Jeżeli obraz nie będzie jednoznaczny, wtedy lekarz w wyjątkowych przypadkach może posłużyć się rezonansem magnetycznym. Warto zauważyć, że klasyczne zdjęcie RTG nie uwidoczni nam kontuzji troczków palców. Może być jednak przydatne, jeżeli specjalista chce wykluczyć złamania i obrażenia tkanki kostnej.
JAK WYGLĄDA LECZENIE ZERWANEGO TROCZKA?
W życiu warto kierować się zasadą: „lepiej zapobiegać niż leczyć” – znajduje ona zastosowanie również w treningu wspinaczki skałkowej. W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia tzw. „troczka wspinacza” należy pamiętać o prawidłowej rozgrzewce przed właściwym pokonywaniem ścianki wspinaczkowej. Takie przygotowanie do części głównej treningu powinno obejmować głównie wspinaczkę po łatwiejszych trasach.
Wybór odpowiedniej metody leczenia zależy przede wszystkim od lokalizacji uszkodzenia oraz stopnia urazu. W przypadku obrażeń pierwszego, drugiego lub trzeciego stopnia zalecane są formy zachowawcze: unieruchomienie specjalną szyną i wspomagające oklejanie kinesiotapingiem, przyjmowanie środków przeciwbólowych oraz kompleksowa fizjoterapia. Mniej poważne urazy ustępują zwykle samoistnie po czasie przerwy w treningach. Interwencję chirurgiczną stosuje się dla uszkodzeń czwartego stopnia (całkowicie zerwany troczek z urazami towarzyszących struktur), których objawy nie ustępują po odpoczynku i powodują istotne zaburzenia funkcjonalne. Czas i metodę unieruchomienia zarówno w ramach leczenia zachowawczego jak i po zabiegu operacyjnym dostosowuje lekarz w zależności od rozległości urazu. Powrót do regularnej wspinaczki powinien być stopniowy i odbywać się pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty specjalizującego się w tego typu kontuzjach. Warto, aby pierwsze treningi odbywały się w szynie zabezpieczającej.
Kończąc dzisiejsze rozważania, chcemy zwrócić uwagę na to jak istotna jest odpowiednia profilaktyka zapobiegająca kontuzjom – bez względu na uprawianą dyscyplinę sportu. Profesjonalnie prowadzona rozgrzewka może zmniejszyć ryzyko urazów – dlatego tak ważne jest, aby posiadać szeroką wiedzę na temat trenowanej aktywności. Wspinaczka skałkowa jest ciekawą i bardzo satysfakcjonującą formą ruchu, dlatego nie ignoruj żadnych niepokojących objawów typu ból i obrzęk – im mniej poważne kontuzje, tym łatwiejsza rehabilitacja 😊
Źródła:
- Artiaco S., Bosco F., Lusso A., Cioffi L.L., Battiston B., Massè A.: Flexor Tendon Pulley Injuries: A Systematic Review of the Literature and Current Treatment Options. J Hand Microsurg. 2022 Jun 28;15(4):247-252.
- Berrigan W., White W., Cipriano K., Wickstrom J., Smith J., Hager N.: Diagnostic Imaging of A2 Pulley Injuries: A Review of the Literature. J Ultrasound Med. 2022 May;41(5):1047-1059.
- Bosco F., Giustra F., Lusso A., Faccenda C., Artiaco S., Massè A.: Closed flexor pulley injuries: A literature review and current practice. J Orthop. 2022 Sep 9;34:246-249.
- Larsson R., Nordeman L., Blomdahl C.: To tape or not to tape: annular ligament (pulley) injuries in rock climbers-a systematic review. BMC Sports Sci Med Rehabil. 2022 Aug 1;14(1):148.
- Miro P.H., van Sonnenberg E., Sabb D.M., Schöffl V.: Finger Flexor Pulley Injuries in Rock Climbers. Wilderness Environ Med. 2021 Jun;32(2):247-258.
