Urazy czaszkowo-mózgowe – duże niebezpieczeństwo o pozornie niewielkim rozmiarze
Jak mawiał ojciec nauk medycznych Hipokrates: żaden uraz głowy nie jest tak łagodny, aby go całkowicie lekceważyć ani żaden tak ciężki, aby tracić wszelką nadzieję. Urazy czaszkowo-mózgowe pozornie wydają rzadkimi przypadłościami, ale nie potrzeba zbyt wiele, aby któryś z nich przydarzył się zupełnie przez przypadek. Czy fizjoterapia odgrywa istotną rolę w niwelowaniu ich następstw i powrocie chorego do stanu sprzed przykrego incydentu?
Przyczyny urazów czaszkowo-mózgowych
Trudno wskazać jedną uchwytną przyczynę uszkodzeń czaszki, które jednocześnie powodują mniejsze lub większe naruszenie stanu i/lub funkcjonalności mózgowia. Tak naprawdę każda sytuacja może stanowić okazję do niefortunnego uderzenia głową np. w twardy przedmiot lub element otoczenia, który spowoduje mniej lub bardziej poważny uraz. Lekarze i specjaliści wskazują jednak, że najczęściej pacjenci pojawiają się na skutek:
- wypadków komunikacyjnych,
- ciężkiej pracy fizycznej (zwłaszcza na wysokościach),
- zdarzeń wynikających z treningów sportowych (zwłaszcza w przypadkach sztuk walki),
- tępych urazów głowy w efekcie przestępstw (np. pobicie na tle rabunkowym, przemoc domowa),
- skoków na główkę do wody w okresie wakacyjnym (m.in. na dzikich i niestrzeżonych kąpieliskach).
Podział urazów czaszkowo-mózgowych
Najbardziej popularnym kryterium podziału jest rozległość i ciężar dokonanego urazu głowy. W przypadku urazów otwartych uszkodzenie czaszki prowadzi do równoczesnego naruszenia kondycji mózgu wraz z oponami. Otwarte urazy czaszkowo-mózgowe stanowią najczęstsze przypadki w praktyce neurochirurgów i chirurgów urazowych. Drugim rodzajem są uszkodzenia zamknięte, w których uraz czaszki nie powoduje oddziaływania mózg. Niejednokrotnie kości tworzące czaszkę ulegają złamaniu lub wgnieceniu na drodze niezwykle dużej wartości działającej siły. W takich przypadkach proces rekonwalescencji stanowi efekt współpracy neurologów z wykwalifikowanymi fizjoterapeutami.
Zamknięte urazy czaszkowo-mózgowe powodują szereg następstw, które również można podzielić na wczesne (bezpośrednie) oraz późne (odległe). Poniżej przedstawiamy najczęściej odnotowywane przykłady następstw, które są możliwe do rehabilitacji.
Wstrząśnienie mózgu
Najczęściej mowa tu o przejściowym i pourazowym zaburzeniu czynności pnia mózgu (przede wszystkim pnia), któremu nie towarzyszą widoczne zmiany anatomiczne i zazwyczaj następuje po uderzeniu w podstawę czaszki. Głównym symptomem jest krótkotrwała utrata przytomności przez pacjenta(tzw. objaw kardynalny), który odzyskuje świadomość po kilkunastu minutach. W obrazie klinicznym występują wymioty oraz bóle i zawroty głowy, może dojść do niepamięci wstecznej. Po kilku dniach dolegliwości ustępują, a badanie neurologiczne nie wykazuje występowania objawów pochodzenia ogniskowego lub oponowego.
Stłuczenie mózgu
W tym przypadku uraz czaszki powoduje uszkodzenie tkanki mózgowej o charakterze zranienia z mniejszymi lub większymi krwawieniami. Utrata przytomności jest dłuższa niż ww. wstrząśnieniu. Pacjent charakteryzuje się objawami ogniskowymi w postaci niedowładów mięśniowych, problemów z mową i ataksją. Niejednokrotnie w obrazie klinicznym stwierdza się wzmożenie ciśnienia śródczaszkowego poprzez występujący obrzęk mózgu. Specjaliści podkreślają, że szczególnie niebezpiecznym przypadkiem jest stłuczenie mózgu – jego następstwami mogą być m.in. zaburzenia oddechowe, upośledzenie krążenia, hipertermia oraz sztywność odmóżdżeniowa.
Pourazowy obrzęk mózgu
Niekiedy między 2 a 3 dobą po przebytym stłuczeniu mózgu może dojść do rozwoju powikłania w postaci obrzęku. Choć mechanizm jego powstawania nie jest dokładnie poznany, to lekarze sugerują występowanie zaburzeń naczynioruchowych oraz nieprawidłowościach dotyczących zmian przepuszczalności błony naczyniowej. Inni wskazują, że istotne znaczenie w rozwoju obrzęku odgrywają hormony i naruszenie optymalnej równowagi kwasowo-zasadowej. Pacjenci oprócz objawów ogniskowych znamiennych dla stłuczenia borykają się z wymiotami, dolegliwościami bólowymi głowy, apatią i uciążliwą sennością.
Ucisk mózgu i krwawienie śródczaszkowe
Poważne uszkodzenia struktury mózgowej mogą powodować ucisk z powodu występującego stanu zapalnego bądź trwały uraz powodujący mniej lub uciążliwe krwawienie, którego następstwem jest krwiak.
Krwiak nadtwardówkowy
Stanowi efekt patologicznego gromadzenia się krwi w przestrzeni nadoponowej, co wynika z uszkodzenia tętnicy oponowej środkowej. Początkowo pacjent doznaje wstrząsu świadomości, który mija po kilku godzinach. Z czasem zaczynają pojawiać się bóle głowy i zaburzenia świadomości, rozwijają się objawy ogniskowe – najczęściej w formie niedowładu VII nerwu czaszkowego oraz niedowładów kończyn (początkowo górnej, później dolnej). Charakterystycznym objawem jest rozszerzenie źrenicy po stronie krwiaka i miejsca urazu głowy.
Krwiak podtwardówkowy
W tym przypadku krew ulega nagromadzeniu między oponą twardą a pajęczynówką. Specjaliści wyróżniają dwa typy krwiaka podtwardówkowego. Pacjenci borykający się z problemem ostrej postaci mają znamiennym, by nie rzec wręcz identyczny obraz kliniczny jak osoby cierpiące z powodu wyżej opisanego krwiaka nadtwardówkowego.
Zupełnie inaczej wygląda kwestia postaci przewlekłej, która zazwyczaj dotyka osoby starsze. Symptomy rozwijają się powoli, czasami nawet przez kilka kolejnych miesięcy. Rozlany i tępy ból głowy z czasem ulega nasileniu. Dodatkowo zaczynają pojawiać się objawy związane z patologicznym wzrostem ciśnienia śródczaszkowego – wymioty, zwolnienia tętna, senność i zaburzenia świadomości. U chorych zauważalne są również objawy ogniskowe o charakterze ośrodkowego niedowładu mięśni twarzy czy niedowładu połowiczego z wyraźną przewagą zajęcia kończyny górnej.
Cerebrastenia pourazowa
Niejednokrotnie przebyte wstrząśnienie mózgu powoduje utrzymywanie się występujących objawów nawet przez kilka lat po przykrym incydencie. Cerebrastenia pourazowa jest często określana mianem zespołu powstrząsowego, pourazowej dystonii wegetatywnej czy nerwicy pourazowej. W obrazie klinicznym pacjenta dominują przede wszystkim dolegliwości bólowe głowy ze współtowarzyszącymi zawrotami, drażliwość, problemy ze snem oraz wyraźne trudności ze skupieniem uwagi. Chorzy znacznie szybciej odczuwają zmęczenie. Co istotne, badanie przedmiotowe nie wykazuje występowania objawów związanych z chwiejnością neurowegetatywną (m.in. drgających powiek i palców, niekontrolowanej potliwości czy też symetrycznego wzmożenia odruchów głębokich).
Encefalopatia pourazowa
Powyższym mianem można określić utrzymujące się trwałe uszkodzenie tkanki mózgowej na drodze stłuczenia mózgu bądź krwawienia śródczaszkowego. Obraz kliniczny pacjenta z encefalopatią pourazową jest bardzo podobny do tego w przypadku cerebrastenii, choć znaczącymi różnicami są utrwalone zmiany w zapisie EEG i występowanie objawów o charakterze ogniskowym.
Rola fizjoterapii w przypadku urazów czaszkowo-mózgowych
Mnogość typów uszkodzeń o charakterze czaszkowo-mózgowym sprawia, że fizjoterapia przybiera odmienną formę w zależności od przypadku i aktualnego stanu pacjenta. Niejednokrotnie bardziej poważne urazy głowy (np. powodujące powstawanie krwiaków) są możliwe do wyleczenia jedynie poprzez interwencję chirurgiczną. Dopiero wówczas istnieje możliwość rozpoczęcia procesu rehabilitacji ruchowej.
Nie od dziś wiadomo, że profesjonalna fizjoterapia ma indywidualny charakter dla każdego przypadku. Terapeuci podczas pracy z pacjentami neurologicznymi wykorzystują w swojej pracy wartościowe techniki jak PNF czy NDT Bobath, które umożliwiają pracę nad utraconą lub osłabioną funkcjonalnością konkretnej części ciała czy grupy mięśniowej. Dzięki nim istnieje szansa na odzyskanie prawidłowego zakresu ruchu, stopniową odbudowę utraconego czucia i świadomości kończyny, a także przeciwdziałanie występującym niedowładom i wynikającym zaburzeniom równowagi. Niejednokrotnie rehabilitacja neurologiczna przewiduje stosowanie zabiegów z zakresu fizykoterapii, które jest formą uzupełnienia manualnej pracy z pacjentem i aktywności ruchowej ukierunkowanej na odzyskanie optymalnego funkcjonowania.
Jeśli powyższy problem dotyczy także Ciebie, skontaktuj się z nami! Centrum rehabilitacji i terapii Open Medical tworzą wysoko wyspecjalizowani lekarze, którzy nie tylko posiadają ogromną wiedzę i lata doświadczenia, a także dbają o ciepłą atmosferę. Dołącz do grona zadowolonych pacjentów Open Medical i zacznij żyć pełnią życia!
