Uraz biczowy (Whiplash) – na czym polega uraz „smagnięcia biczem”?
Termin „whiplash” w języku angielskim oznacza „bicz”, co idealnie koresponduje z mechaniką powstawania urazu biczowego w trakcie wypadku komunikacyjnego. Przyjmuje się, że średni czas trwania całej kolizji wynosi mniej niż 15 sekund! W tak krótkim momencie mięśnie nie są w stanie na odpowiednią reakcję obronną wobec niespodziewanie działającej siły. Następstwem jest poważny uraz, którego mechanizm działania może w skrajnych przypadkach doprowadzić do trwałego inwalidztwa! W niniejszym tekście omawiamy problem jakim jest uraz biczowy (zespół „whiplash”) – jeden z najczęstszych modeli urazu spowodowanego wypadkami komunikacyjnymi.
Uraz biczowy – przyczyny
Siła powstająca w momencie zderzenia pojazdów w znaczącym stopniu oddziałuje na pasażera. Głowa poszkodowanego zostaje w nagły i niekontrolowany sposób nadmiernie odgięta ku tyłowi, aby po chwili nastąpiło jej mocne pociągnięcie do przodu. Ruch jest niezwykle podobny do momentu smagnięcia biczem, który może doprowadzić do licznych dysfunkcji na całej długości odcinka szyjnego. Fizjoterapia klasyfikuje cztery główne typy zespołu whiplash. Mechanizm urazu okazuje się mieć niezwykle istotny wpływ na obraz kliniczny pacjenta. Poniżej krótka charakterystyka każdego z nich wraz z towarzyszącymi efektami na poziomie struktur:
Model zgięciowy
Obecny zazwyczaj w szyjnej i piersiowej części kręgosłupa. Prowadzi do złamania trzonu i przedniego podwichnięcia kręgu, uszkodzenia więzadeł (podłużne tylne, międzykolczyste) i wynikających z nich dodatkowych złamań kompresyjnych.
Model wyprostny
Występuje w odcinku szyjnym. Jego następstwami są zniszczenia tylnych fragmentów kręgu i jego podwichnięcie, uszkodzenie więzadła podłużnego przedniego oraz liczne złamania (blaszki granicznej, międzystawowej części obrotnika, łuku tylnego atlasu).
Model kompresyjny (przeciążeniowy)
Pojawia się w przypadku urazów odcinka szyjnego i lędźwiowego. W tym przypadku największą rolę odgrywają działające siły nacisku, które powodują nadmierną kompresję połączenia między kręgami. Następstwem jest złamanie trzonów kręgów.
Model rotacyjny
Działające siły w trakcie wypadku powodują większe zaangażowanie ruchów rotacyjnych, które powodują złamanie bocznych fragmentów kręgów.
Uraz biczowy kręgosłupa – objawy
Mechanizm urazu whiplash ma bardzo dynamiczny charakter, co niesie za sobą niewyobrażalne konsekwencje dla wszystkich elementów wchodzących w skład kręgosłupa szyjnego. Wcześniej wymienione uszkodzenia stanowią jedynie część dysfunkcji, z jakimi przyjdzie zmagać się terapeucie podczas pracy z pacjentem. W przypadku urazu smagnięcia biczem obraz kliniczny pacjenta obejmuje szerokie spektrum objawów dotyczących praktycznie każdej ze struktur.
W przypadku układu mięśniowego uszkodzenie zazwyczaj obejmuje struktury wchodzące w skład szyi, obręczy barkowej oraz górnej części klatki piersiowej i pleców. Ich uszkodzenie powoduje jednoznaczne zaburzenie czynności ruchowych oraz niewłaściwe funkcjonowanie połączeń stawowych. Pacjenci z zespołem whiplash mogą odczuwać dolegliwości bólowe podczas pracy stawów skroniowo-żuchwowych, barkowo-obojczykowych i oczywiście międzykręgowych w obrębie odcinka szyjnego. Wśród najczęściej uszkadzanych mięśni wyróżnia się: długi szyi, mostkowo-obojczykowo-stukowy (MOS), pochyłe i skręcające, płatowaty głowy, wielodzielny i półkolcowy (głowy i szyi). Praca mięśniowa zostaje ograniczona, a zaburzony stan tkanki z powodu nieprawidłowego odżywiania i obecnego procesu zapalnego prowadzi do rozwoju licznych objawów. Wśród nich m.in. dolegliwości bólowe, uczucie sztywności oraz powstawanie bolesnych punktów spustowych (trigger points). Co więcej, zaburzenie pracy stawowej z czasem zaczyna obejmować staw łokciowy i stawy nadgarstka, dając jednocześnie duże obawy o rozwój ewentualnej niepełnosprawności ruchowej.
Wspomniane uszkodzenie więzadeł odbija się w głównej mierze na jakości wykonywanego ruchu, choć ich głównym zadaniem jest stabilizacja struktur w trakcie czynności. Naruszenie stanu bądź całkowite przerwanie ciągłości więzadła (co ma częste miejsce w przypadku urazu biczowego) w znaczącym stopniu rzutuje na możliwościach ruchowych pacjenta. Pogorszenie stabilizacji prowadzi natomiast do osłabienia mięśni głębokich, ucisków nerwów oraz bolesnych stanów zapalnych w stawach. Uraz lub zaburzenie pracy więzadeł objawia się wyraźnymi trzaskami podczas ruchów szyją, mimowolnymi skurczami, dolegliwościami bólowymi w trakcie ruchu, a także drętwieniem dystalnych części kończyn (tj. rąk i stóp). W późniejszym czasie mogą spowodować upośledzenie prawidłowego napięcia mięśniowego, a w następstwie doprowadzić do zaburzenia prawidłowej postawy ciała.
Smagnięcie biczem – objawy neurologiczne
Uraz biczowy daje o sobie znać także w obrębie układu nerwowego. W trakcie urazu biczowego niejednokrotnie można spotkać się z uszkodzeniem splotu ramiennego, rozwojem stanów zapalnych w obrębie struktur nerwowych czy zespołem górnego otworu klatki piersiowej (TOS). Ciekawym objawem jest tzw. double crush syndrome, którego odzwierciedleniem jest występowanie odczuwalnego bólu nadgarstka i łokcia jako następstwo ucisku elementów odcinka szyjnego.
Rehabilitacja w zespole whiplash
Wielowymiarowy mechanizm urazu whiplash wymaga od terapeutów kompleksowego podejścia w procesie rehabilitacji. Duża część pacjentów (szacuje się, że ponad 30% odnotowywanych przypadków zespołu urazu biczowego) odczuwa w intensywnym stopniu skutki wypadku, który miał miejsce rok wcześniej. Dlatego przywrócenie organizmowi optymalnego stanu narządu ruchu na drodze wielotorowej pracy może niekiedy okazać się naprawdę długą drogą. Holistyczna fizjoterapia zapewnia jednak, że każdy z elementów kręgosłupa i współtowarzyszących struktur otrzyma niezbędną pomoc, a sam pacjent w krótkim czasie odczuje pierwszą poprawę.
Rehabilitacja kręgosłupa i wyznaczanie cele są dobieranie indywidualnie do każdego pacjenta. Ogólne założenia postępowania rehabilitacyjnego powinny skupić się na odtworzeniu właściwego zakresu ruchu oraz przywróceniu odpowiednich krzywizn kręgosłupa, wyrównaniu istniejącego dysbalansu mięśniowego, skorygowaniu postawy ciała, a także miejscowej i globalnej odbudowie mechanizmu stabilizacji ciała. Niejednokrotnie zachodzi potrzeba, aby zadbać o poprawę sensomotoryki obszaru objętego uszkodzeniem, co umożliwi tamtejszym strukturom odpowiednie odbieranie bodźców z otoczenia i usprawni sam proces terapeutyczny. Podczas pracy z pacjentem tereapeuta może zdecydować się na wykorzystanie kinesiotapingu, technik neuromobilizacyjnych, trakcji i mobilizacji stawowych, masażu poprzecznego oraz technik mięśniowo-powięziowych. Dobrym uzupełnieniem okażą się prądy typu TENS, rolling struktur miękkich (np. przy pomocy akcesoriów do mobilizacji) czy zabiegi wykorzystujące suche igłowanie.
Jeśli powyższy problem dotyczy także Ciebie, skontaktuj się z nami telefonicznie pod numerem 12 342 81 80 bądź wyślij e-maila na adres info@openmedical.pl. Centrum rehabilitacji i terapii Open Medical tworzą wysoko wyspecjalizowani lekarze, którzy nie tylko posiadają ogromną wiedzę i lata doświadczenia, a także dbają o ciepłą atmosferę. Dołącz do grona zadowolonych pacjentów Open Medical i zacznij żyć pełnią życia!
