Stwardnienie rozsiane – przyczyny, objawy i leczenie
Stwardnienie rozsiane jest chorobą o wielu obliczach. Medycyna zna jej patomechanizm i różnorodny przebieg, ale nadal pewne aspekty leczenia wciąż pozostają zagadką, a postawiona diagnoza w wielu przypadkach staje się wyrokiem, którego żaden człowiek nie chce usłyszeć. No właśnie. Kto tak naprawdę może zachorować na stwardnienie rozsiane? Czy ryzyko dotyczy wszystkich, czy może są grupy osób, których to rozpoznanie nie dotyczy. W dzisiejszym artykule postaramy się podsumować obecny stan wiedzy o tej wyjątkowej jednostce chorobowej, przyjrzymy się sposobom leczenia i rehabilitacji, a także omówimy objawy stwardnienia rozsianego.
STWARDNIENIE ROZSIANE – CO TO?
Stwardnienie rozsiane, zwane także jako „SM” (z języka angielskiego „multiple sclerosis”) jest chorobą przewlekłą i postępującą o podłożu autoimmunologicznym. Jej mechanizm opiera się o procesy neurodegeneracyjne (zaburzenia mielinizacji, która warunkuje prawidłowe działanie układu nerwowego) i zapalne w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Do charakterystycznych cech omawianej jednostki należy występowanie tzw. „rzutów”, których dynamika jest różna w zależności od osoby i stopnia zaawansowania choroby. Czasem są to odrębne epizody nowych objawów neurologicznych, po których następuje częściowy powrót do normy. Istnieją także rzuty świadczące o stałym postępie stwardnienia rozsianego. Zdarzają się jednak przypadki, w których progres zauważalny jest już od samego początku zmagań z dysfunkcjami neurologicznymi.
Tak jak zaznaczyliśmy we wstępie, SM jest pełne niewyjaśnionych zagadek. Dotyczy to także przyczyn stwardnienia rozsianego. Obecnie eksperci przyjmują, że należą do nich czynniki genetyczne i środowiskowe (zakażenia drobnoustrojowe i wirusowe, palenie tytoniu, otyłość lub nawyki żywieniowe). To właśnie one prowadzą to zaburzeń tkanki glejowej, która jest podporą i źródłem odżywienia neuronów. Ponadto (co najbardziej istotne w mechanizmach powstawania SM) odpowiada ona za mielinizację włókien nerwowych. Osłonki mielinowe spełniają funkcje ochronne, izolujące, a także umożliwiają szybki przepływ impulsów wzdłuż komórek.
OBJAWY STWARDNIENIA ROZSIANEGO
Objawy stwardnienia rozsianego u dorosłych są różnorodne. Obejmują symptomy takie jak:
- uczucie mrowienia, drętwienia,
- zaburzenia widzenia,
- osłabienie lub niedowłady kończyn oraz mięśni twarzy,
- zawroty głowy,
- objaw Lhermitte’a (uczucie przeszywającego prądu wzdłuż pleców przy zgięciu głowy),
- nerwobóle w obrębie głowy,
- zaburzenia czucia temperatury,
- dolegliwości bólowe różnych okolic ciała,
- dysfunkcje pęcherza moczowego,
- trudności z wykonywaniem wielu czynności jednocześnie,
- dysfunkcje seksualne,
- spastyczność,
- ataksja (zaburzenia koordynacji ruchowej) i drżenia,
- uczucie zmęczenia i wyczerpania.
Jak widać, objawy stwardnienia rozsianego stanowią dość dużą „paletę barw” – najczęściej mówi się o problemach sensoryczno-motorycznych oraz postępującej utracie wzroku. W celu postawienia diagnozy lekarze wykorzystują badanie rezonansu magnetycznego oraz analizę płynu mózgowo-rdzeniowego.
KTO MOŻE ZACHOROWAĆ NA STWARDNIENIE ROZSIANE?
SM jest chorobą, która postępuje i na dzień dzisiejszy nie potrafimy jej całkowicie wyleczyć. W związku z tym, wiele osób poszerzając swoją wiedzę na ten temat zastanawia się kto może zachorować na stwardnienie rozsiane i czy to ryzyko dotyczy także ich.
Statystyki wskazują, że jest to problem globalny, a częstość występowania wciąż rośnie. Najwięcej zachorowań notuje się w krajach Europy i Ameryki Północnej (aż >100 przypadków na 100 000 mieszkańców). Co ciekawe, w rejonach położonych wokół równika liczby te są najmniejsze (tylko <30 rozpoznań na 100 000 mieszkańców).
Zatem kto może zachorować na stwardnienie rozsiane? W zasadzie to każdy człowiek. Średni wiek pojawienia się zachorowań wynosi 30-40 lat i częściej problem zauważalny jest u kobiet.
LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO
Przyczyny stwardnienia rozsianego warunkują stały, postępujący charakter zmian w ośrodkowym układzie nerwowym. W związku z tym leczenie musi być ukierunkowane na radzenie sobie z konsekwencjami choroby poprzez ciągłą adaptację do aktualnego stanu. W tym celu wykorzystuje się odpowiednią rehabilitację ruchową, właściwie dobraną dietę oraz postępowanie farmakologiczne.
Fizjoterapia jest prowadzona indywidualnie i dobierana do występujących w danym momencie objawów stwardnienia rozsianego. Terapia skupia się wokół ich łagodzenia, utrzymania dotychczasowego poziomu sprawności oraz adaptacji do zmieniającego się ciała. Stosowane rozwiązania obejmują między innymi ćwiczenia wzmacniające i trening wzmacniający, ze szczególnym zwróceniem uwagi na to, aby nie przemęczać pacjentów (może to prowadzić do pogłębienia zaburzeń w przewodnictwie impulsów nerwowych). W przypadkach zwiększenia napięcia mięśniowego, czyli tak zwanej spastyczności zaleca się stosowanie zaopatrzenia ortopedycznego, technik rozciągających oraz aktywności takie jak Tai Chi lub joga. Niezwykle ważną jest stała praca nad umiejętnością chodu oraz zmian pozycji, a także edukacja oraz instruktaże w zakresie ergonomii wysiłku oraz użycia chodzików lub wózka inwalidzkiego – gdyby zaszła taka potrzeba. Wiele osób ze stwardnieniem rozsianym korzysta z terapii zajęciowej, a także z różnych grup wsparcia. Rozmowa z innymi ludźmi, którzy przechodzą przez podobny czas w życiu oraz wspólne dzielenie się doświadczeniami dostarcza nieocenionego wsparcia emocjonalnego.
SM jest chorobą, która wpływa na życie milionów ludzi na prawie wszystkich kontynentach. Jeżeli sam zmagasz się z taką diagnozą (albo bliska dla Ciebie osoba) koniecznie szukaj wsparcia w najbliższym otoczeniu – również psychologicznego. Ponadto niezwykle ważna jest świadomość tego, że pomimo postępującego charakteru stwardnienia rozsianego, istnieje wiele możliwości radzenia sobie z symptomami. Regularne ćwiczenia fizyczne, odpowiednia dieta oraz unikanie stresu mogą znacząco poprawić jakość życia oraz utrzymać sprawność i samodzielność w codziennych obowiązkach.
Reasumując treść dzisiejszego wpisu, chcielibyśmy abyś zapamiętał Drogi Czytelniku – najbardziej istotne fakty związane z przebiegiem, leczeniem i przyczynami stwardnienia rozsianego.
- SM prowadzi do procesów demielinizacyjnych w ośrodkowym układzie nerwowym.
- Najczęstsze objawy to problemy sensoryczno-motoryczne oraz zaburzenia wzroku.
- Proces leczniczy to nie tylko leki – kluczowa jest współpraca całego zespołu interdyscyplinarnego: lekarzy, fizjoterapeutów, psychologów, dietetyków oraz terapeutów zajęciowych.
- Stale trwają badania nad nowymi metodami terapeutycznymi, które kiedyś być może pozwolą na skuteczniejsze leczenie.
Mimo że życie ze stwardnieniem rozsianym wiąże się z wieloma wyzwaniami, nie oznacza to, że osoby z tą chorobą muszą rezygnować z realizacji swoich marzeń i planów. Dostosowanie się do nowej rzeczywistości oraz akceptacja swoich ograniczeń może być trudnym zadaniem dla wielu osób. Jednak po przejściu tego etapu otwierają się drzwi do poszukiwania nowych sposobów na satysfakcjonujące życie. Jest to możliwe dzięki pomocy bliskich, całościowej opiece medycznej oraz nowoczesnym technologiom.
Źródła:
- Hauser SL, Cree BAC. Treatment of Multiple Sclerosis: A Review. Am J Med. 2020 Dec;133(12):1380-1390.e2.
- Lennon S., Stokes M.: Fizjoterapia w rehabilitacji neurologicznej. Red. Andrzej Kwolek, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009.
- Stoiloudis P, Kesidou E, Bakirtzis C, Sintila SA, Konstantinidou N, Boziki M, Grigoriadis N. The Role of Diet and Interventions on Multiple Sclerosis: A Review. Nutrients. 2022 Mar 9;14(6):1150.
