Stenoza rdzenia kręgowego – przyczyny, diagnostyka i leczenie
Prawdopodobnie trafiłeś na ten wpis, ponieważ właśnie odebrałeś opis swojego rezonansu i padło tam niepokojąco brzmiące określenie stenozy kanału kręgowego. Mamy rację, że obecnie próbujesz przeszukać cały Internet, aby dowiedzieć się czy Twój stan jest poważny, czy czeka Cię operacja i czy masz szanse na poprawę? Gwarantujemy, że po lekturze niniejszego artykułu z łatwością sam odpowiesz sobie na te pytania.
Stenoza kręgosłupa to określenie oznaczające zwężenie kanału kręgowego. Zacznijmy od małej lekcji anatomii. Jedną z najważniejszych części układu nerwowego, dzięki której możesz normalnie żyć jest rdzeń kręgowy – „autostrada” pośrednicząca między mózgiem, a nerwami obwodowymi. Ze względu na niezastąpioną rolę, którą pełni, musi być skutecznie chroniony przed uszkodzeniami. Właśnie dlatego znajduje się on w kanale kręgowym, gdzie jest otoczony całą armią płynów, opon, więzadeł, kości i mięśni. Niestety – na każdej autostradzie mogą wystąpić zwężenia. Tak też jest w przypadku kanału kręgowego, którego stenozą dziś się zajmiemy.
Omawiane zaburzenie najczęściej dosięga rdzenia na wysokości odcinka lędźwiowego kręgosłupa (mamy wtedy do czynienia ze stenozą lędźwiową), trochę rzadziej okolicy kręgów szyjnych, a najrzadziej można spotkać się ze stenozą piersiową.
PRZYCZYNY STENOZY KANAŁU KRĘGOWEGO
Przyczyną występowania zwężeń na autostradzie najczęściej są remonty i awarie pojazdów – a skąd bierze się stenoza kanału kręgowego? Powodów jest wiele. Najbardziej podstawowy podział wyróżnia stany wrodzone oraz powszechnie występujące – stany nabyte. Możliwe przyczyny zwężeń nabytych to:
- zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, osteofity, przepukliny krążków międzykręgowych,
- przerost więzadeł, ich skostnienie,
- wady postawy np. skolioza,
- kręgozmyk,
- blizny, powikłania pooperacyjne,
- choroby ogólnoustrojowe, np. zespół Cushinga, akromegalia,
- konsekwencje wypadków i urazów,
- choroby zapalne stawów, np. RZS,
- obecność guzów nowotworowych.
STENOZA LĘDŹWIOWA, PIERSIOWA, A MOŻE SZYJNA? – CHARAKTERYSTYCZNE OBJAWY I DIAGNOSTYKA
Stenoza kręgosłupa (a raczej kanału kręgowego) powoduje objawy charakterystyczne dla uszkodzenia rdzenia i korzeni nerwowych. W celu zdiagnozowania tego problemu nie wystarczy samo badanie obrazowe. Nie ważne czy masz w opisie zdjęcia stenozę kanału kręgowego do 10 mm, do 5 mm czy 15 mm – stopień zwężenia musi zaburzać funkcję nerwów i naczyń oraz wywoływać świadczące o tym objawy. Tylko wtedy, na podstawie wywiadu, obserwacji symptomów i zmian występujących na badaniach obrazowych lekarz może zdiagnozować omawiany zespół kliniczny.
O jakich objawach mówimy? W zależności od tego czy mamy do czynienia ze stenozą lędźwiową, piersiową lub szyjną, symptomy będą się różnić od siebie. Zwężenie w dolnym odcinku kręgosłupa może wywoływać: obustronne bóle korzeniowe (ostre, kłujące, przypominające piekące skurcze), dolegliwości bólowe pośladków i nóg, czasem z towarzyszącym bólem pleców, ale nie zawsze, zaburzenia czucia, niedowłady mięśni kończyn dolnych, problemy z chodem (upadki, brak koordynacji, szeroko stawiane nogi) oraz osłabienie odruchów kolanowego i skokowego. Zwykle można zauważyć, że siadanie i pochylanie się do przodu łagodzi objawy, podczas gdy chodzenie, stanie, wyprost pleców nasila je (zmniejsza się rozmiar kanału kręgowego). Bardzo charakterystycznym objawem jest występowanie tzw. chromania neurogennego. Jest to ból, drętwienie, osłabienie, które ograniczają bezbólowy dystans chodu. Odczucia są zlokalizowane w pośladkach i nogach oraz ustępują podczas siadu i zgięcia tułowia do przodu.
Stenoza piersiowa i szyjna również powoduje ból o charakterze korzeniowym – zlokalizowany jest on jednak w kończynach górnych, okolicach obręczy barkowej i karku. Mogą pojawić się dolegliwości bólowe głowy, trudności z wykonywaniem precyzyjnych chwytów, epizody wypadania przedmiotów z rąk i zaburzenia czucia w ich obrębie.
Objawy zwężenia kanału kręgowego powodują zmniejszenie aktywności fizycznej w życiu codziennym, ze względu na ograniczoną możliwość komfortowego chodzenia. Niestety ma to negatywny wpływ na ogólny stan zdrowia i sprawność fizyczną.
Zwróć uwagę, że objawy stenozy kanału kręgowego wcale nie muszą jednoznacznie wskazywać na jej występowanie. Podobne symptomy pojawiają się przy innych chorobach kręgosłupa lub stawów biodrowych, dlatego rozpoznanie zwężenia musi być poparte zmianami anatomicznymi widocznymi na wynikach rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej. Z drugiej strony, bardzo często zdarza się, że stenozę widać na badaniach obrazowych u osób, które nie mają żadnych objawów i problemów ze zdrowiem – więc, jeżeli nie zauważasz u siebie żadnego z wymienionych tutaj objawów, ale w opisie, który dostałeś od lekarza napisano, że widać stenozę rdzenia kręgowego to możesz spać spokojnie.
CZY STENOZA JEST WYLECZALNA?
A co jeśli, występują u Ciebie objawy zwężenia uciskającego rdzeń, ponadto na zdjęciach wyraźnie widać zmiany anatomiczne i lekarz potwierdził rozpoznanie? Przede wszystkim zachowaj spokój i nie pakuj od razu walizki do szpitala. Przed Tobą jest wiele możliwości terapii. Spróbujmy razem zastanowić się czy stenoza jest wyleczalna.
Naukowcy jednoznacznie twierdzą, że nie ma dowodów na to, aby stenoza lędźwiowa była stanem, który bezwzględnie pogarsza się w czasie. Istnieją nawet badania, które wskazują na to, że naturalny przebieg choroby (bez interwencji) może się poprawić nawet u jednej trzeciej pacjentów. Zwykle jednak obserwuje się brak dramatycznego spotęgowania objawów, nawet w przypadku postępujących zmian anatomicznych, a dynamiczne i szybkie pogorszenie stanu neurologicznego jest stosunkowo rzadkie, jeżeli mamy do czynienia z umiarkowanym zaawansowaniem choroby. Czy w związku z tym powinno się zrezygnować z leczenia? Absolutnie nie! Tak jak wspomnieliśmy powyżej, ból i zaburzenia poruszania się wpływają negatywnie na sprawność, stan zdrowia i jakość życia. Dzisiejsza medycyna daje ogromne możliwości walki z dolegliwościami bólowymi. Boisz się operacji? Spokojnie – porozmawiaj z lekarzem i fizjoterapeutą, którzy z pewnością zaproponują najpierw terapie zachowawcze, nieinwazyjne, jeżeli tylko zaawansowanie stenozy i objawy na to pozwalają.
Eksperci wciąż głowią się nad badaniami, które miałyby jednoznacznie wskazać na skuteczniejszą formę leczenia: operacja czy rehabilitacja. Przyjmuje się jednak, że to zachowawcze metody są pierwszym wyborem ze względu na możliwość wystąpienia poważnych powikłań w przypadku postępowania chirurgicznego.
Jak wygląda fizjoterapia w przypadku stenozy lędźwiowej? Opiera się ona głównie na ćwiczeniach mających na celu zmianę ustawienia kręgosłupa, wzmocnienie mięśni grzbietu oraz poprawę stabilności tułowia. Podczas terapii rehabilitant pokazuje prawidłowe wzorce ruchu i uczy poruszać się na nowo w prawidłowy sposób, aby ułatwić zmianę stylu życia, która jest warunkiem powrotu do sprawności. Ponadto w ramach rehabilitacji zaleca się jazdę na rowerze (aktywność w zgięciu), trening równowagi, zabiegi fizykoterapeutyczne (ciepłolecznictwo, krioterapia, elektroterapia, masaż lub ultradźwięki) oraz manipulacje kręgosłupa. Metody te pozwalają na zmniejszenie ucisku nerwów, a tym samym złagodzenie bólu. To wszystko wymaga jednak czasu. Odbarczenie rdzenia podczas zabiegu chirurgicznego może natychmiast zlikwidować objawy – nie wpłynie natomiast na nawyki ruchowe, wydolność mięśni i stawów, co może wiązać się z nawrotem dolegliwości w kolejnych latach. W czasie operacji chirurg zwiększa ilość miejsca w kanale kręgowym usuwając nadmiar tkanek: osteofity, więzadła, torbiele, fragmenty kości itd.
Jak widzisz Drogi Czytelniku, ani stenoza kanału kręgowego w wynikach badań obrazowych, ani uciążliwe dolegliwości bólowe, których być może doświadczasz nie są wyrokiem. W każdej chwili możesz wejść na drogę, która prowadzi do poprawy sprawności i jakości życia. Z pomocą zespołu fizjoterapeutów i lekarzy z pewnością uda się złagodzić uporczywe objawy. Nie będzie to jednak łatwe – wykonywania wielu czynności będziesz musiał nauczyć się na nowo. Trzymamy kciuki za efekty leczenia :).
Źródła:
- Lurie J., Tomkins-Lane C.:Management of lumbar spinal stenosis. BMJ. 2016 Jan 4;352:h6234.
- Melancia J.L., Francisco A.F., Antunes J.L.: Spinal stenosis. Handb Clin Neurol. 2014;119:541-9.
- Mo Z., Zhang R., Chang M., Tang S.: Exercise therapy versus surgery for lumbar spinal stenosis: A systematic review and meta-analysis. Pak J Med Sci. 2018 Jul-Aug;34(4):879-885.
- Temporiti F., Ferrari S., Kieser M., Gatti R.: Efficacy and characteristics of physiotherapy interventions in patients with lumbar spinal stenosis: a systematic review. Eur Spine J. 2022 Jun;31(6):1370-1390.
- Zaina F., Tomkins-Lane C., Carragee E., Negrini S.: Surgical versus non-surgical treatment for lumbar spinal stenosis. Cochrane Database Syst Rev. 2016 Jan 29;2016(1):CD010264.
