Rodzaje uszkodzeń i urazów rdzenia kręgowego
Według statystyk Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), każdego roku średnio 350 tysięcy osób na świecie doznaje mniejszego lub większego uszkodzenia rdzenia kręgowego. Blisko 90% przypadków stanowi następstwo tragicznych wypadków telekomunikacyjnych lub aktów przemocy, a zaledwie 10% jest efektem przewlekłych chorób bądź zmian zwyrodnieniowych.
Kilka słów o budowie i znaczeniu rdzenia kręgowego
Rdzeniem kręgowym określa się część ośrodkowego układu nerwowego, która ma kształt niezwykle grubego sznura biegnącego w kanale kręgowym wewnątrz kręgosłupa. Przebiega od kręgu szyjnego C1 do górnej części kręgu lędźwiowego L2. Dolne fragmenty rdzenia po wyjściu z kanału kręgowego tworzą wraz z nicią końcową i stożkiem rdzeniowym strukturę określaną mianem ogona końskiego. Co ważne, rdzeń kręgowy jest otoczony z zewnątrz przez płyn mózgowo-rdzeniowy oraz charakterystyczne błony łącznotkankowe nazywane oponami mózgowo-rdzeniowymi.
Zewnętrzna powierzchnia rdzenia posiada też dwie bruzdy (pośrodkową przednią i tylną), które przedzielają strukturę na symetryczne połowy. Każda z nich posiada dwie bruzdy boczne (przednią i tylną) stanowiące miejsce wejścia i wyjścia korzeni czuciowo-ruchowych dla nerwów rdzeniowych. Zadaniem powyższych bruzd jest podział połówek rdzenia na trzy tzw. sznury (przedni, boczny i tylny). Wnętrze rdzenia kręgowego składa się z dwóch warstw. Bardziej powierzchowną część stanowi ułożona na kształt litery H istota szara, która zbudowana jest z ciał komórek nerwowych. Z kolei głębsza warstwa zbudowana jest z istoty białej, która w głównej mierze jest utworzona przez aksony – pęczki pojedynczych wypustek nerwowych.
Rdzeń kręgowy umożliwia przekazywanie i przenoszenie impulsów nerwowych pomiędzy mózgiem (będącym ośrodkiem centralnym) a obwodowym układem nerwowy. Stanowi punkt wyjścia bilateralnych (tj. obustronnych) nerwów rdzeniowych. Mogą one łączyć się w tzw. sploty (np. szyjne bądź lędźwiowe) lub występować jako samodzielne struktury nerwowe (np. nerwy międzyżebrowe w obrębie odcinka piersiowego). Nerwy rdzeniowe zaopatrują czuciowo i ruchowo całe nasze ciało – począwszy od kończyn, przez konkretne narządy wewnętrzne, a także ośrodki zmysłów czy zdolności funkcjonalnych.
Rodzaje uszkodzeń i urazów rdzenia kręgowego
Choć wszystkie urazy i uszkodzenia rdzenia kręgowego okazują się poważnym problemem, to warto wiedzieć, że medycyna odpowiednio je klasyfikuje. Specjaliści właściwie analizując obraz kliniczny pacjenta oraz model patologii mogą w odpowiednio szybki sposób zaplanować proces terapii i zaoszczędzić czas na stosowaniu nieefektywnych rozwiązań. To natomiast jest niezbędne dla ograniczenia progresji występujących nieprawidłowości w postaci upośledzenia czynności czuciowo-ruchowych.
Najczęstsze przyczyny
Lekarze zgodnie potwierdzają, że większość odnotowywanych przypadków uszkodzenia rdzenia kręgowego odnosi się do osób młodych (zwykle wspomina się o wieku do 30 roku życia). Na pierwszych miejscach przyczyn zazwyczaj wymienia się wypadki komunikacyjne, „złamanie karku” będące następstwo skoku do zbyt płytkiego zbiornika wodnego oraz napady z pobiciem. Warto jednak wiedzieć, że patologiczne naruszenie struktury i zaburzenie funkcjonalności rdzenia kręgowego stanowi następstwo szeregu innych czynników. Wśród nich warto wymienić m.in.:
- martwicę tkanek rdzenia na drodze niedokrwienia bądź niedotlenienia,
- złamanie pojedynczego kręgu lub kilku kręgów poprzez osłabienie ich masy kostnej w wyniku zmian osteoporotycznych,
- problemy mechaniczne w obrębie struktur kręgosłupa (np. zaawansowane i poważne dyskopatie),
- urazy o podłożu jatrogennym (tj. stanowiących następstw powikłań po interwencji medycznej np. punkcji lub biopsji),
- zmiany nowotworowe na powierzchni i we wnętrzu rdzenia kręgowego,
- zmiany i choroby zapalne rdzenia kręgowego.
Zespół poprzecznego uszkodzenia
Model poprzecznego uszkodzenia rdzenia zazwyczaj stanowi efekt działania nagłego czynnika – urazu, krwotoku, postępującego procesu rozmiękania rdzenia, pęknięcia guza czy intensywnego stanu zapalnego. W zależności od wysokości uszkodzenia poszkodowany prezentuje odmienny stopień utraty możliwości ruchowych oraz pozostałych zdolności funkcjonalnych. Poniżej ogniska uszkodzonego rdzenia następuje całkowite porażenie i zniesienie każdego rodzaju czucia w obrębie kończyn. Początkowo struktury mięśniowe są zwiotczałe oraz odznaczają się obniżonym napięciem. Po pewnym czasie zaczynają przejawiać patologiczną spastyczność. Pacjenci wielokrotnie borykają się także z problemem zatrzymanego moczu i stolca, co określa się również mianem zespołu Bastiana.
Zespół połowiczego uszkodzenia
Powyższy problem nazywany jest także zespołem Brown-Sequarda, a samo uszkodzenie obejmuje tylko jedną ze stron rdzenia kręgowego. Część, na której znajduje się ognisko problemu charakteryzuje się zaburzonym czuciem głębokim oraz niedowładem piramidowym. Z kolei po drugiej stronie, przeciwnej do ogniska, pacjent przejawia nieprawidłowe odczuwanie bólu i temperatury. Połowicze uszkodzenie rdzenia kręgowego stanowi najczęściej następstwo urazu zgięciowego, zgięciowo-rotacyjnego lub tępego uderzenia w kręgosłup.
Zespół ogona końskiego
Problem powyższego zespołu powoduje charakterystyczny obraz kliniczny pacjenta, który zazwyczaj stanowi następstwo występującego guza bądź wypadnięcia jądra miażdżystego prowadzących do uszkodzenia ogona końskiego. Chory intensywnie odczuwa ból w okolicach krocza i kości krzyżowej, pojawiają się „spodenkowe” zaburzenia czucia (obejmujące obszar od pasa do kolan) oraz upośledzenie prawidłowej czynności zwieraczy. Niejednokrotnie dochodzi też do zniesienia odruchów ścięgnistych ze ścięgna Achillesa. Co niezwykle ważne, zespół ogona końskiego ma charakter asymetryczny! Dlatego objawy występują tylko po jednej stronie ciała.
Urazy rdzenia kręgowego
Uszkodzenia w obrębie kręgów lub więzadeł kręgosłupa mogą powodować rozmaite urazy rdzenia kręgowego. Podobnie jak w innych przypadkach, tak i tutaj wielkość uszkodzenia rzutuje na intensywności następstw przebytego urazu.
Wstrząśnienie rdzenia kręgowego
Wstrząśnienie rdzenia charakteryzuje się mniej bądź bardziej nasilonymi objawami zespołu poprzecznego uszkodzenia rdzenia. Płyn mózgowo-rdzeniowy pacjenta jest prawidłowy, a same objawy cofają się praktycznie bez śladu po kilku godzinach czy maksymalnie paru dniach po przykrym zdarzeniu.
Stłuczenie rdzenia kręgowego
Stanowi znacznie poważniejszy przypadek aniżeli wstrząśnienie. Ten uraz zwykle odnosi się do zniszczenia tkanki rdzeniowej na drodze bezpośredniego uszkodzenia, nadmiernego krwawienia, ucisku bądź drażnienia przez struktury kostne. Problem objawia się następstwami zespołu poprzecznego uszkodzenia lub Browna-Sequarda, a w samym płynie mózgowo-rdzeniowym występuje krew. Pojawiające się zmiany i dysfunkcje zazwyczaj mają charakter trwały i wymagają rehabilitacji.
Ucisk oraz zmiażdżenie rdzenia kręgowego
W przypadku ucisku rdzenia kręgowego mówimy o nadmiernej kompresji rdzenia ze strony struktur kostnych kręgosłupa bądź krwiaka nadoponowego. Chorzy zazwyczaj skarżą się na silne dolegliwości bólowe uciśniętej okolicy, niejednokrotnie pojawiają się też objawy rdzeniowe (związane z konkretnym korzeniem). Zupełnie inaczej jest w przypadku zmiażdżenia rdzenia, które powoduje nieodwracalne objawy poprzecznego uszkodzenia rdzenia kręgowego.
Uszkodzenia i urazy rdzenia kręgowego – rehabilitacja
Przed terapeutami pojawia się nie lada wyzwania, a to z powodu niezwykle istotnej funkcji rdzenia kręgowego. Jak widać każdy uraz czy uszkodzenie stanowi przyczynę mniej lub bardziej uciążliwych dolegliwości, które mogą prowadzić nawet do trwałego inwalidztwa. W każdym z przypadków fizjoterapia odgrywa niewątpliwie istotną rolę w przywróceniu utraconej funkcjonalności bądź utrzymania optymalnego i możliwego poziomu aktywności poszkodowanego. Nowoczesna rehabilitacja bazuje na kompleksowej pracy terapeuty z pacjentem.
Nieprawidłowe leczenie przebytego uszkodzenia rdzenia może być poważne w skutkach, którymi zazwyczaj są poważne powikłania. Wśród nich wymienia się np.:
- zaburzenie prawidłowej postawy ciała,
- nieprawidłowe funkcjonowanie jelit i zaburzenia w odżywianiu,
- upośledzenie cyklu chodu wraz z dysfunkcją utrzymania równowagi,
- nieprawidłową pracę i ucisk klatki piersiowej, które prowadzą problemów z oddychaniem lub snem.
Fizjoterapia pacjentów po uszkodzenia rdzenia kręgowego ma globalny charakter, dlatego prowadzący stara się na bieżąco odbudowywać czucie i zdolności ruchowe. W tym celu świetnie sprawdzą się wszelkiego rodzaju ćwiczenia sensomotoryczne, oddechowe, a struktury objęte porażeniem należy poddać biernym aktywnościom dla zapobieżenia przed postępującymi procesami zwyrodnieniowymi. Terapeuta edukuje pacjenta w zakresie prawidłowego ułożenia ciała, a także uczy go samodzielnej zmiany na miarę własnych możliwości. Postępowanie rehabilitacyjne powinno również obejmować pionizację, naukę chodu, terapię manualną, a przede wszystkim wykorzystanie koncepcji neurofizjologicznych. Metody takie jak PNF czy NDT Bobath stanowią prawdziwą podstawę w procesie przywracania pacjenta do sprawności po przebytym urazie rdzenia kręgowego.
Jeśli powyższy problem dotyczy także Ciebie, skontaktuj się z nami telefonicznie pod numerem 12 342 81 80 bądź wyślij e-maila na adres info@openmedical.pl. Centrum rehabilitacji i terapii Open Medical tworzą wysoko wyspecjalizowani lekarze, którzy nie tylko posiadają ogromną wiedzę i lata doświadczenia, a także dbają o ciepłą atmosferę. Dołącz do grona zadowolonych pacjentów Open Medical i zacznij żyć pełnią życia!
