Manipulacje kręgosłupa – czym są i jak działają?
Metoda terapii, którą chcielibyśmy dziś omówić jest często potocznie określana „nastawianiem kręgosłupa”. Polega ona na tym, że terapeuta przykłada dłonie do Twoich pleców lub szyi i nagle słyszysz charakterystyczne „klik”. Faktycznie, może to tak wyglądać z boku. Jednak z medycznego punktu widzenia sprawa wygląda nieco bardziej skomplikowanie. Prawidłowa nazwa dla tej formy terapii to manipulacja kręgosłupa. Jeśli ciekawi Cię na czym ona polega, w jaki sposób działa, kiedy można ją bezpiecznie stosować i dlaczego nie powinniśmy jej określać mianem nastawiania lub mobilizacji kręgosłupa to serdecznie zapraszamy do lektury niniejszego tekstu.
NA CZYM POLEGA „NASTAWIANIE KRĘGOSŁUPA”?
Zacznijmy od punktu wyjścia, czyli tego, co dzieje się w tkankach podczas stosowania omawianej techniki. Po pierwsze, „nastawianie kręgosłupa” wbrew pozorom nie polega na żadnym przemieszczaniu lub wciskaniu „wypadniętego dysku” na swoje miejsce (o tym dlaczego krążek międzykręgowy nie może „wypaść” pisaliśmy w ostatnim artykule na blogu). Nie dochodzi więc do żadnego działania, ruchu, które moglibyśmy nazywać nastawianiem kręgów.
Skąd zatem bierze się charakterystyczny odgłos kliknięcia podczas terapii manipulacyjnej? W literaturze naukowej można znaleźć kilka teorii na ten temat. Z pewnością zaciekawi Cię fakt, że ten dźwięk nie pojawia się zawsze, nawet przy poprawnie wykonanej terapii. Manipulacji kręgosłupa nie za każdym razem towarzyszy „chrupnięcie”, a jego obecność nie przekłada się na efekty terapeutyczne. Natomiast jeżeli usłyszysz je, to nie obawiaj się – żadna ze struktur ciała nie zmienia swojej lokalizacji.
Jedną z teorii tłumaczących powstawanie dźwięku podczas omawianej metody wyjaśnia, że w czasie impulsu wywoływanego przez terapeutę dochodzi do tak zwanego zjawiska kawitacji w mazi stawowej, czyli powstania i pęknięcia pęcherzyka gazu w wyniku nagłego zmniejszenia ciśnienia w płynie. Inna teoria głosi, że trzask występuje podczas likwidacji pofałdowań błony maziowej, które „blokowały” staw, tym samym ograniczając zakres ruchu i wywołując ból. Zadaniem metod manipulacyjnych jest poprawa funkcji fizjologicznych i przywrócenie równowagi między poszczególnymi tkankami: nerwowymi, mięśniowo-szkieletowymi oraz naczyniowymi.
RÓŻNICA MIĘDZY MANIPULACJĄ, A MOBILIZACJĄ KRĘGOSŁUPA
Czy wiedziałeś, że manipulacja i mobilizacja kręgosłupa wcale nie oznaczają tego samego? Niektórzy pacjenci używają tych określeń zamiennie, natomiast z fizjoterapeutycznego punktu widzenia oba te pojęcia to całkiem różne techniki z rodziny terapii manualnej, czyli wykonywanej ręcznie przez fizjoterapeutę. Mobilizacja polega na przesuwaniu (ślizganiu) powierzchniami stawowymi lub tkankami miękkimi wobec siebie, bez przekraczania fizjologicznego zakresu ruchu. Na przykład, mobilizacja kręgosłupa lędźwiowego to praca na wszystkich tkankach wpływających na jego funkcję: ruch kręgów względem siebie, techniki neuromobilizacji (kontrolowane napinanie i ślizganie nerwów za pomocą odpowiednio skoordynowanych ruchów ciała), techniki powięziowe poprawiające przesuwalność mięśni i tkanki łącznej. Mobilizacje kręgosłupa najczęściej wykonuje się powoli, z dużą amplitudą, cierpliwie czekając na rozluźnienie tkanek. Cel, który im przewodzi to zwiększenie ograniczonego zakresu ruchu.
Manipulacja zaś to całkiem inna para kaloszy 🙂 Odnosi się tylko do stawów kręgosłupa i obwodowych. Przyłożenie siły przez terapeutę odbywa się przy dużej prędkości, ale z małą amplitudą ruchu. Jej wykonanie przypomina krótki impuls wywołujący nagły ruch jednego elementu stawu przy jednoczesnej stabilizacji pozostałych struktur. Metoda ta prowadzi do zwiększenia ruchomości połączeń stawowych poprzez przekroczenie fizjologicznej – lecz nie anatomicznej – bariery ruchu.
WSKAZANIA I PRZECIWWSKAZANIA DO MANIPULACJI KRĘGOSŁUPA
Techniki manipulacji kręgosłupa działają przeciwbólowo, poprawiają zakres ruchu w stawie, jego odżywienie oraz tolerancję na obciążenia, zmniejszają wrażliwość nerwów na bodźce mechaniczne oraz normalizują aktywność mięśniową likwidując odruchowo wzmożone napięcie mięśni, co w konsekwencji skutkuje poprawą codziennego funkcjonowania.
W związku z powyższym najczęstsze wskazania do zastosowania metod manipulacji kręgosłupa to między innymi:
- dolegliwości bólowe kręgosłupa (ostre i przewlekłe),
- szyjnopochodne bóle głowy,
- zawroty głowy i szumienie w uszach,
- ograniczenie ruchomości poszczególnych odcinków kręgosłupa,
- uczucie „spiętych” mięśni.
Jak każda technika fizjoterapeutyczna, również manipulacje nie są dla każdego. Istnieją zaburzenia i jednostki chorobowe, przy których wykonywanie terapii omawianą metodą może być niebezpieczne. Koniecznie poinformuj swojego fizjoterapeutę jeżeli któraś z poniżej wymienionych dolegliwości dotyczy Ciebie:
- osteoporoza lub złamania pojawiające się w ostatnich latach,
- choroba nowotworowa występująca obecnie lub leczona w przeszłości,
- stan po świeżym zabiegu operacyjnym,
- uraz w obrębie układu ruchu w ostatnim czasie,
- hipermobilność stawowa,
- choroby naczyniowe i problemy z krzepliwością krwi,
- infekcja i stan zapalny w organizmie,
- wszczepione elementy metalowe i elektroniczne.
Umiejętne, skuteczne i bezpieczne wykonywanie technik manipulacyjnych wymaga lat doświadczenia, ukończenia odpowiednich szkoleń specjalistycznych oraz wykształcenia medycznego. Dlatego zawsze upewnij się, że osoba do której przychodzisz na terapię manualną stawów kręgosłupa to fizjoterapeuta, lekarz lub osteopata, który ukończył odpowiednie studia. Nie wystarczy „poklikać” na chybił trafił. Są to metody, które wymagają ogromnej precyzji i pewności co do lokalizacji struktur i segmentów, na które celowany jest impuls. Szczególnie ostrożnym należy być w przypadku manipulacji kręgosłupa szyjnego, przed którą terapeuta musi wykonać odpowiednie testy bezpieczeństwa wykluczające na przykład niestabilność lub problemy z tętnicami kręgowymi. Z pewnością zastanawiasz się Drogi Czytelniku czy rodzaj terapii, który dziś omawiamy jest bezpieczny. Zdecydowanie odpowiadamy, że tak – pod warunkiem, że podejmuje się jej osoba z właściwymi uprawnieniami w oparciu o aktualne zalecenia ze świata wiedzy medycznej po wcześniej przeprowadzonym szczegółowym wywiadzie i badaniu pacjenta.
Jak widzisz Drogi Czytelniku, manipulacje kręgosłupa mogą okazać się skuteczną terapią w walce z różnego rodzaju dysfunkcjami ruchowymi utrudniającymi codzienne funkcjonowanie. Pamiętaj jednak, że nie jest lekiem na wszystko. Dobór właściwej, skutecznej i w pełni dla Ciebie bezpiecznej terapii należy pozostawić fizjoterapeucie.
Źródła:
- Coulter I.D., Crawford C., Hurwitz E.L., Vernon H., Khorsan R., Suttorp Booth M.: Manipulation and mobilization for treating chronic low back pain: a systematic review and meta-analysis. Spine J. 2018 May;18(5):866-879.
- Evans D.W., Lucas N.: What is manipulation? A new definition. BMC Musculoskelet Disord. 2023 Mar 15;24(1):194.
- Garcia J.D., Arnold S., Tetley K., Voight K., Frank R.A.: Mobilization and Manipulation of the Cervical Spine in Patients with Cervicogenic Headache: Any Scientific Evidence? Front Neurol. 2016 Mar 21;7:40.
- Klukowski K.: Słownik fizjoterapii. Mianownictwo polsko-angielskie i angielsko-polskie z definicjami. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2014
- Lascurain-Aguirrebeña I., Newham D., Critchley D.J.: Mechanism of Action of Spinal Mobilizations: A Systematic Review. Spine (Phila Pa 1976). 2016 Jan;41(2):159-72.
- Pool J., Maissan F., de Waele N., Wittink H., Ostelo R.: Completeness of the description of manipulation and mobilisation techniques in randomized controlled trials in neck pain; A review using the TiDieR checklist. Musculoskelet Sci Pract. 2020 Feb;45:102098.
- Smith M.S, Olivas J., Smith K.: Manipulative Therapies: What Works. Am Fam Physician. 2019 Feb 15;99(4):248-252.
