Skolioza – jeden z najpoważniejszych problemów wśród wad postawy
Ponownie na naszym blogu poruszamy temat związany z nieprawidłowościami i anomaliami sylwetki, które potocznie określa się mianem wad postawy ciała. Problem skoliozy okazuje się niezwykle niebezpieczną przypadłością, który przy braku właściwego postępowania terapeutycznego może spowodować szereg poważnych skutków. Czym jest skolioza? Po czym ją rozpoznać i w jaki sposób należy przeciwdziałać jej progresji?
Co to jest skolioza?
Mianem skoliozy określa się wyjątkową wadę postawy ciała, którą precyzyjnie nazywa się trójpłaszczyznową deformacją kręgosłupa. Ta pozornie trudna do zrozumienia definicja jest związana z mechanizmem działania zmian skoliotycznych, które powodują zniekształcenie struktur kostnych w obrębie wszystkich trzech płaszczyzn:
- czołowej – wygięcie kręgosłupa w kierunku bocznym
- strzałkowej – spłaszczenie naturalnych krzywizn
- poprzecznej – patologiczne i nadmierne skręcenie wokół własnej osi
Równie wartościową definicją jest ta zaproponowana przez SRS (Scoliosis Research Society). Wedle niej skoliozą określa się każde boczne skrzywienie kręgosłupa ze współtowarzyszącą rotacją, którego wartość kątowa wynosi co najmniej 10°.
Jakie są przyczyny skoliozy?
Znaczna część bocznych skrzywień kręgosłupa ma charakter idiopatyczny, co oznacza, że powstaje bez konkretnej i uchwytnej przyczyny. Proces deformacji przebiega samoistnie i bez działania konkretnych czynników. Bardzo często lekarze podkreślają, że rozwój skoliozy jest wypadkową oddziaływania kilku rozmaitych bodźców, które przyczyniają się do stopniowego deformowania prawidłowych warunków czynnościowych i strukturalnych związanych z prawidłową postawą ciała.
Niemniej jednak według wielu specjalistów powstawanie skolioz jest uzależnione od działania dwóch konkretnych grup czynników. Pierwszym z nich jest czynnik etiologiczny, który może być naprawdę różnorodny – począwszy od nieprawidłowego środowiska rozwoju i warunków do życia (np. źle przygotowane stanowisko do nauki dla dziecka, które będzie wymuszać tendencję do przyjmowania niewłaściwej postawy ciała), przez rozmaite choroby dotyczące aspektów strukturalnych i funkcjonalnych elementów kostnych, mięśniowych czy nerwowych (np. jako wyraz porażeń mięśniowych w przebiegu mózgowego porażenia dziecięcego), a skończywszy na wrodzonych deformacjach i odstępstwach od prawidłowej budowy ciała.
Drugim natomiast jest czynnik biomechaniczny, który występuje praktycznie w każdym przypadku skoliozy. Jego oddziaływanie jest zgodne z prawami wzrostu i fizyki. To właśnie on determinuje tempo postępowania skoliozy i stopień pogorszenia stanu funkcjonalnego chorego.
Jakie są rodzaje skolioz?
Istnieje wiele czynników, które pozwalają na klasyfikację bocznych deformacji kręgosłupa. Jednym z najczęstszych kryteriów podziału jest oczywiście wielkość kąta skrzywienia, który określa się za pomocą metody Cobba. Na tej podstawie wyróżnia się skoliozy:
- I stopnia czyli o skrzywieniu o wielkości od 10° do 24°
- II stopnia czyli o skrzywieniu o wielkości od 25° do 40°
- III stopnia, które wynoszą powyżej 40°
Skoliozy mogą być również różnicowane ze względu na wiek chorego. Większość trójpłaszczyznowych deformacji dotyczy dzieci, których proces wzrostu kostnego wynikający z postępującego dojrzewania jest niezwykle podatny na wszelkiego rodzaju zniekształcenia. Rozwijający się kręgosłup w niezwykle prosty sposób może ulec zdeformowaniu pod wpływem bardzo dużej siły nacisku – dlatego też osoby młode nie powinny zbyt szybko decydować się na treningi oporowe, które w przypadku nieprawidłowej techniki wykonywania ćwiczeń mogą zwiększyć ryzyko powstawania rozmaitych nieprawidłowości.
Kolejnym kryterium podziału jest oczywiście lokalizacja. Skoliozy mogą rozwijać się na całej długości kręgosłupa i obejmować każdy z odcinków, co pozwala wyróżnić skrzywienia:
- szyjne
- piersiowe (najczęstsze)
- lędźwiowe
- mieszane (występowanie kilku łuków)
Innym kryterium jest etiologia skolioz. Wśród nich należy wymieniać skoliozy wrodzone (będące wynikiem wad rozwojowych, mutacji genetycznych czy wszelkich innych nieprawidłowości występujących od momentu narodzin) oraz nabyte, które należy podzielić na wcześniej wspomniane idiopatyczne i spowodowane działaniem konkretnych czynników (np. niedostatecznej aktywności fizycznej, nadmiernej masy ciała, nieprzestrzegania zasad ergonomii pracy i utrzymania prawidłowej postawy ciała czy innych anomalii związanych z sylwetką – nierównej długości kończyn, wad stóp czy nieprawidłowego ustawienia miednicy).
Oprócz powyższych skoliozy można podzielić na:
- czynnościowe – powodujące deformacje i wygięcia jedynie w płaszczyźnie czołowej, które są możliwe do cofnięcia na drodze procesu rehabilitacji
- strukturalne – będące następstwem nieleczonej i niezdiagnozowanej skoliozy czynnościowej, która oprócz skrzywień w płaszczyźnie czołowej powoduje deformacje w pozostałych płaszczyznach i prowadzi do anomalii strukturalnych tzw. rotacji kręgu. Najczęściej leczone operacyjnie.
Jakie są objawy skoliozy?
Trójpłaszczyznowy charakter skoliozy spowoduje występowanie rozmaitych anomalii kręgosłupa w każdej z płaszczyzn:
- czołowa – wyboczenie czyli odchylenie od osi anatomicznej ciała
- strzałkowa – zmiana wielkości fizjologicznych krzywizn (tj. kifozy i lordozy)
- poprzeczna – rotacja kręgu, która polega na przemieszczeniu trzonu w kierunku wypukłości skrzywienia a wyrostków kolczystych w kierunku wklęsłości
Oprócz zmian w obrębie struktur kostnych i budowy ciała nie można zapominać o funkcjonalności mięśni. Partie znajdujące się po stronie wypukłości łuku skoliozy ulegną nadmiernemu osłabieniu i patologicznemu rozciągnięciu. Z kolei po stronie wklęsłej dochodzi do wzrostu ich napięcia, co wielokrotnie skutkuje bolesnym przykurczem. Dodatkowo nie można zapominać o niekorzystnym wpływie wygięcia kręgosłupa na narządy wewnętrzne. Osoby ze skoliozą często mogą borykać się z problemami o charakterze zaburzeń oddechowych, ucisku na struktury nerwowe i występowanie objawów neurologicznych czy nieprawidłową pracą układu pokarmowego.
Jak rozpoznać skoliozę i na czym polega diagnostyka?
Nietrudno domyślić się, że skoliotyczne wygięcie kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej (tj. w kierunku bocznym) spowoduje globalną asymetrię sylwetki. W związku z tym rodzice, fizjoterapeuci i specjaliści z zakresu rehabilitacji ruchowej muszą w głównej mierze dokonać wizualnej oceny ciała pod kątem symetrycznego ułożenia konkretnych elementów ciała i miednicy, jednakowo od strony przedniej i tylnej. Analiza powinna obejmować m.in. kąty szyjno-barkowe, wyrostki barkowe łopatek, mięśnie kapturowe, brodawki sutkowe, katy dolne łopatek, przebieg linii wyrostków kolczystych oraz wielkość tzw. trójkątów talii.
Wielkość kąta jest analizowana za pomocą popularnej metody Cobba, która polega na wyznaczeniu prostych wzdłuż górnej powierzchni górnego kręgu krańcowego i skrzywienia i dolnej powierzchni dolnego kręgu krańcowego. Po narysowaniu prostych prostopadłych do tych linii powstaje kąt, który umożliwia jednoznaczne określenie obecności skoliozy. Ta metoda umożliwia dokładne określenie rozmiaru występującej deformacji, co daje też informację o ewentualnym ryzyku występowania utrwalonych zmian strukturalnych.
Na czym polega fizjoterapia w skoliozie?
Najważniejszym elementem leczenia skoliozy jest rehabilitacja, zwłaszcza jeżeli stopień skrzywienia nie jest jeszcze zbyt duży. Niewielki rozmiar asymetrii oraz niedostatecznie rozwinięte nieprawidłowości czynnościowe dają znacznie lepsze rokowania dla rozpoczętej fizjoterapii. Jej podstawowym założeniem jest przywrócenie utraconych zdolności funkcjonalnych ciała. Ponadto specjaliści muszą być ukierunkowani na ponowne nauczenie zasad „trzymania” prawidłowej postawy i zwiększyć świadomość pacjenta m.in. na temat szkoły pleców czy ergonomii życia dnia codziennego i zawodowego.
Proces rehabilitacji bazuje przede wszystkim na gimnastyce korekcyjnej, która jest realizowana na wiele rozmaitych sposobów. Aktywna praca na rozciąganiu i wzmacnianiu mięśni, ćwiczeniach oddechowych czy świadomym treningu korygowania występujących błędów. Przy dużych problemach związanych z napięciem mięśniowym można dodatkowo wspierać się fizykoterapią, która wspomoże łagodzenie przesadnego tonusu mięśniowego i ułatwić przygotowanie struktur do pracy poprzez aktywność fizyczną.
W skrajnych przypadkach wykorzystuje się także „gorsetowanie”, czyli formę terapii z wykorzystaniem zaopatrzenia ortopedycznego. Jego zadaniem jest wymuszanie na pacjencie przyjmowania prawidłowego ustawienia tułowia, co uaktywnia odpowiednie struktury i oddziałuje na świadomość pacjenta. Gorsety korekcyjne stosuje się głównie u młodych dzieci i w okresie dojrzewania, bez zakończonego wzrostu kostnego. Najważniejszym aspektem jest szybkie wykrycie skoliozy, aby nie dać jej szansy progresowania i cofnąć ją za pomocą fachowo przeprowadzonej fizjoterapii.
Jeśli powyższy problem dotyczy także Ciebie, skontaktuj się z nami! Centrum rehabilitacji i terapii Open Medical tworzą wysoko wyspecjalizowani lekarze, którzy nie tylko posiadają ogromną wiedzę i lata doświadczenia, a także dbają o ciepłą atmosferę. Dołącz do grona zadowolonych pacjentów Open Medical i zacznij żyć pełnią życia!
