Haluks (paluch koślawy) – przyczyny powstawanie i metody leczenia
Haluksy na stopach ma każdy człowiek. To właśnie one pozwalają nam utrzymać prawidłowy podpór podczas przemieszczania się. Przyzwyczailiśmy się potocznie nazywać bolesną dysfunkcję, którą jest paluch koślawy – haluksem. Jednakże z medycznego punktu widzenia jest to całkiem niemałe przejęzyczenie się. „Hallux” z języka łacińskiego oznacza zupełnie fizjologiczną część naszego ciała, którą jest paluch u nogi. Tak jak wspomnieliśmy w pierwszych słowach – każdy człowiek powinien mieć dwa 😊 Nie bierzemy oczywiście pod uwagę kwestii urazowych, wypadkowych, gdzie mogło dojść do amputacji palucha. Prawidłowa i pełna nazwa dysfunkcji i zniekształcenia, którym jest tzw. paluch koślawy brzmi „hallux valgus”. Tworząc ten tekst zdecydowaliśmy się jednak pozostać w świecie potocznych określeń, aby treści, które chcemy przekazać były łatwiejsze do zrozumienia i przyjemniejsze do lektury.
Ból haluksów utrudnia codzienne funkcjonowanie coraz większej części społeczeństwa. Warto więc wiedzieć od czego robią się haluksy oraz znać sposoby radzenia sobie z niedogodnościami i niejednokrotnie ogromnym dyskomfortem, który powodują.
HALUKSY PRZYCZYNĄ BÓLU I DYSKOMFORTU – CO WARTO WIEDZIEĆ O PALUCHU KOŚLAWYM?
Najważniejszą kwestią jest zrozumienie mechanizmu powstawania haluksów na stopach. Fizjologicznie możemy na podeszwie wyróżnić trzy charakterystyczne punkty podparcia. Jest to pięta, głowa pierwszej kości śródstopia oraz głowa piątej kości śródstopia. Razem tworzą kształt trójkąta. Niestety, w sytuacji w której dochodzi do przewlekłego zaburzenia ustawienia kończyn dolnych (o przyczynach haluksów wspomnimy więcej w dalszej części artykułu) głowa pierwszej kości śródstopia jest nadmiernie obciążana. Łuk poprzeczny stopy spłaszcza się i w rezultacie, z powodu braku równowagi sił działających na staw śródstopno-paliczkowy pojawia się wybrzuszenie znane jako paluch koślawy.
Ból haluksów nie jest jedynym objawem omawianej dysfunkcji. Poniżej przedstawiamy listę najbardziej charakterystycznych dolegliwości, które mogą Cię dotyczyć, jeżeli zmagasz się z problemem palucha koślawego. Symptomy związane z opisywanym schorzeniem to:
- koślawe ustawienie dużego palca u nogi – w skrajnych przypadkach może zachodzić nawet za drugi palec,
- charakterystyczne wybrzuszenie, ból, a czasem obrzęk i stan zapalny na wysokości pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego,
- poszerzenie przodostopia,
- pogrubienie skóry, odciski, modzele w obrębie przodostopia,
- uczucie mrowienia, drętwienia w okolicy dotkniętego deformacją stawu,
- trudności z doborem obuwia i przemieszczaniem się,
- uczucie „zmęczonych stóp i podeszw”,
- w skrajnych przypadkach złamania zmęczeniowe przeciążonych struktur.
Warto wiedzieć, że konsekwencje tej deformacji nie dotyczą tylko palucha – dysfunkcja obejmuje praktycznie całe przodostopie – zarówno pod względem anatomicznym, jak i funkcjonalnym.
Haluksy na stopach występują dość powszechnie – literatura wspomina o co piątej osobie do 65 roku życia. Później częstość występowania wzrasta. Warto zauważyć, że problem ten częściej dotyczy kobiet. Co ciekawe, wcale nie musi być to tzw. zaburzenie nabyte. Zdarzają się przypadki wrodzonych paluchów koślawych.
NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY HALUKSÓW
Od czego robią się haluksy? Bardzo często „z niczego”. Eksperci zwracają uwagę na to, że znaczna większość pacjentów z omawianym schorzeniem potwierdza jego występowanie w rodzinie. Nie zwalnia nas to jednak z działań zapobiegających pojawieniu się haluksów na stopach. Czynniki, które przyczyniają się do ich powstawania w większości przypadków są modyfikowalne. Główną rolę w tym procesie pełni nieprawidłowe ustawienie kończyn dolnych, np. koślawość kolan, zaburzenia stawów biodrowych lub płaskostopie poprzeczne. Innymi przyczynami haluksów są dysfunkcje chodu, nieprawidłowo dobrane obuwie (uciskające, wysokie obcasy), wiotkość więzadeł lub choroby o podłożu reumatoidalnym, np. reumatoidalne zapalenie stawów.
JAK ZŁAGODZIĆ BÓL HALUKSA?
Każdy, kto zmaga się z omawianą dysfunkcją na pewno nie raz i nie dwa zastanawiał się nad tym jak złagodzić ból haluksa. Podstawową zasadą zmniejszenia dolegliwości bólowych jest noszenie odpowiedniego obuwia, w celu zmniejszenia podrażnień haluksów na stopach. Powinny być to wygodne buty z szerokim noskiem. Warto rozważyć wizytę u specjalisty w celu dobrania indywidualnych wkładek, które są dopasowywane i wykonywane na zamówienie po uprzednim kompleksowym badaniu pacjenta.
W przypadku niezaawansowanych zmian warto skorzystać z porady fizjoterapeuty lub podologa – oni najlepiej wiedzą co na ból haluksa może się okazać się dobrym rozwiązaniem. Fizjoterapia proponuje szereg narzędzi, które działają objawowo, zmniejszając ból i stan zapalny (głównie zabiegi fizykalne) lub profilaktycznie (ćwiczenia mięśni stopy, korekcja ustawienia stawów kolanowych i biodrowych, stabilizacja całej kończyny dolnej, reedukacja chodu, techniki manualne, kinesiology taping).
Jeżeli paluch koślawy znacznie ogranicza funkcjonalność, chód, uniemożliwia dobranie jakiegokolwiek obuwia i przynosi duże dolegliwości bólowe, to wtedy lekarze rozważają interwencję operacyjną. Pamiętaj jednak, że warunkiem powrotu do sprawności są odpowiednio dobrane ćwiczenia zarówno przed jak i po operacji. Niestety nawrót deformacji po korekcji operacyjnej jest dość częstym zjawiskiem. Literatura podaje, że problem ten dotyczy około 25-73% pacjentów. Mechanizmy leżące u podstaw nawrotów nie są do końca poznane. Przypuszcza się, że czynniki predysponujące do nawrotu to m.in.: niewłaściwy dobór procedury zabiegowej, predyspozycje anatomiczne pacjenta, choroby współistniejące, nieprzestrzeganie zaleceń pooperacyjnych oraz wiek.
Czy ból haluksów jest czymś do czego trzeba się przyzwyczaić i już? Nie do końca. Istnieją sposoby na to, aby zmniejszyć dolegliwości. Należy jednak pamiętać, że jest to działanie objawowe, a nie usunięcie przyczyny. Z pewnością, w sytuacji, w której zdajemy sobie sprawę, że jesteśmy w grupie ryzyka, warto podjąć się profilaktycznego wykonywania ćwiczeń, zadbać o noszone obuwie i ewentualnie rozważyć dobór indywidualnych wkładek. Z fizjoterapeutycznego punktu widzenia, najlepiej pracuje się z haluksem, którego jeszcze nie ma 😊 Możemy wtedy zrobić bardzo dużo, aby nie doprowadzić do zaawansowanych deformacji.
Źródła:
- Białoszewski D.: Fizjoterapia w ortopedii, PZWL, Warszawa 2014.
- Ezzatvar Y., López-Bueno L., Fuentes-Aparicio L., Dueñas L..: Prevalence and Predisposing Factors for Recurrence after Hallux Valgus Surgery: A Systematic Review and Meta-Analysis. J. Clin. Med. 2021 Dec 9;10(24):5753.
- Ray J.J., Friedmann A.J., Hanselman A.E., Vaida J., Dayton P.D., Hatch D.J., et al.: Hallux Valgus. Foot Ankle Orthop. 2019 May 7;4(2):2473011419838500.
