Złamanie nadgarstka – diagnostyka, leczenie, rehabilitacja
Czy znasz kogoś, kto przynajmniej raz w życiu chodził z gipsem na ręce? A może sam miałeś okazję doświadczyć złamania? Uszkodzenia kości w obrębie nadgarstka i przedramienia są dosyć powszechną sprawą – zarówno u dzieci jak i dorosłych. Często pojawiają się również wśród osób starszych, co wynika z osłabionej tkanki kostnej.
Temat złamań nadgarstka jest kwestią dosyć ciekawą i zróżnicowaną. Jego złożona budowa anatomiczna i mnogość struktur, z których się składa sprawia, że możemy spotkać się z dużym zróżnicowaniem rodzajów urazów kości w tej okolicy. W dzisiejszym artykule chcielibyśmy pokrótce opowiedzieć Ci Drogi Czytelniku, na czym właściwie polegają tego typu uszkodzenia oraz jak wygląda i jak długo trwa rehabilitacja po złamaniu nadgarstka.
PODSTAWOWE INFORMACJE NA TEMAT ZŁAMANIA NADGARSTKA
Zanim wejdziemy głębiej w motyw urazów kostnych kończyny górnej, musimy poświęcić chwilę czasu na małe wprowadzenie anatomiczne. Musisz wiedzieć Drogi Czytelniku, że w okolicy, którą dziś omawiamy może dojść do wielu różnych typów złamań. Przedramię składa się z dwóch kości długich: łokciowej i promieniowej, które łączą się ze sobą stawowo przy pomocy licznych i mocnych więzadeł oraz tzw. błony międzykostnej. Idąc dalej, element, który nazywamy nadgarstkiem składa się aż z ośmiu małych kosteczek: łódeczkowatej, księżycowatej, trójgraniastej, grochowatej, czworobocznej większej i mniejszej, główkowatej i haczykowatej. One również łączą się między sobą licznymi strukturami więzadłowymi. Ich funkcjonalne połączenia zapewniają swobodę wykonywania skomplikowanych ruchów rękami – nierzadko bardzo precyzyjnych. W kontekście złamania nadgarstka musimy wspomnieć o jeszcze jednym elemencie, którym jest specjalna przestrzeń ograniczona wyżej wymienionymi kośćmi oraz tzw. troczkiem zginaczy. Nazywamy ją kanałem nadgarstka. W środku znajdziemy wiele ważnych elementów takich jak: liczne ścięgna mięśni zginających palce, ich pochewki oraz nerw promieniowy. W przypadku poważnych urazów kostnych, ich powikłań lub nieprawidłowości w leczeniu i rehabilitacji może dojść do uszkodzenia wyżej wymienionych elementów i objawów tzw. zespołu cieśni kanału nadgarstka, o którym kiedyś pisaliśmy na naszym blogu.
Znając już podstawy budowy przedramienia i ręki możemy przyjrzeć się bliżej poszczególnym typom złamania nadgarstka. Najczęściej mamy do czynienia ze złamaniami dalszego końca kości promieniowej (tego bliżej dłoni), którym poświęcimy znaczną część dzisiejszego artykułu. W obrębie nadgarstka można spotkać się zwykle z urazem kości łódeczkowatej, o której także dziś powiemy więcej słów. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby złamanie pojawiło się w obrębie kości łokciowej, lub którejś z pozostałych drobnych kości nadgarstka – zdarza się to jednak bardzo rzadko.
Zacznijmy od urazów dalszego końca kości promieniowej. Najczęściej pojawiają się one u osób młodych i aktywnych sportowo (upadki z wysokości, sporty ekstremalne, wypadki komunikacyjne, towarzyszą im rozległe uszkodzenia tkanek miękkich, chrząstek i więzadeł) lub u osób po 50 roku życia (osłabiona wytrzymałość mechaniczna kości, upadki z własnej wysokości). W tej okolicy wyróżniamy złamanie Collesa – z mechanizmu wyprostnego (pojawia się podczas upadku na wyprostowaną rękę) oraz złamanie Smitha – z mechanizmu zgięciowego. Istnieją również inne, mniej znane rodzaje urazów (np. Bartona, Chauffeursa lub die-punch). Należą one jednak do bardzo specjalistycznej wiedzy ortopedycznej i nie będziemy się nimi dzisiaj zajmować.
Mówiąc o złamaniu nadgarstka możemy mieć do czynienia nie tylko z uszkodzeniami kości promieniowej, ale także niewielkiej i drobnej – kości łódeczkowatej. Ten typ urazu występuje głównie u młodych mężczyzn, a jego trafna diagnostyka dosyć często sprawia wiele trudności. Najczęstszą przyczyną jej złamania jest upadek na wyprostowaną rękę.
ZŁAMANIE NADGARSKA – OBJAWY I DIAGNOSTYKA
Objawy złamania nadgarstka mogą się różnić w zależności od typu i mechanizmu urazu. Na przykład, w przypadku uszkodzenia dalszego końca kości promieniowej mamy do czynienia ze zmienionym kształtem kończyny (np. „bagnetowaty” przy złamaniu Collesa), szybko narastającym krwiakiem, obrzękiem, znacznym bólem, szczególnie przy palpacji oraz ograniczeniem ruchomości nadgarstka i palców. Jeśli dojdzie dodatkowo do uszkodzenia struktur nerwowych to mogą wystąpić zaburzenia czucia. Rozpoznanie musi być potwierdzone badaniami obrazowymi – najczęściej RTG. Jeśli mamy do czynienia ze skomplikowanymi złamaniami wieloodłamowymi, może być konieczne wykonanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.
W przypadku urazu kości łódeczkowatej, charakterystycznymi objawami złamania nadgarstka są: ból zlokalizowany na jego grzbiecie podczas ruchów chwytania, tkliwość palpacyjna, ograniczenie ruchomości i osłabiona siła chwytu. Diagnostyka jest utrudniona ze względu na to, że często brak jest jakichkolwiek objawów bezpośrednio po urazie, a w badaniu radiologicznym w typowej projekcji – szczelina złamania może być niewidoczna. Konsekwencją spóźnionej diagnozy mogą być: długotrwały ból, wczesne pojawienie się zmian zwyrodnieniowych oraz utrata funkcji ręki.
JAK DŁUGO TRWA REHABILITACJA PO ZŁAMANIU NADGARSTKA?
Ostatecznym celem leczenia i rehabilitacji jest przywrócenie wszystkich funkcji ręki: zakresu ruchu i siły chwytu. Jego przebieg będzie się różnił w zależności od tego, czy mamy do czynienia ze złamaniem nadgarstka z przemieszczeniem (niestabilnym) czy ze stabilnym urazem nieprzemieszczonym. W przypadku tego drugiego stosuje się unieruchomienie przez około 6 tygodni (decyzja należy do lekarza) w łusce gipsowej, a później przejściowo w ortezie. Leczenie złamania nadgarstka z przemieszczeniem jest związane z postępowaniem operacyjnym i stabilizacją za pomocą specjalnych drutów i płytek. Wtedy również czas unieruchomienia jest zależny od decyzji lekarza prowadzącego, a przebieg rehabilitacji zależny od jego ustaleń z fizjoterapeutą.
W czasie unieruchomienia należy pamiętać o wykonywaniu ćwiczeń barku, łokcia i palców, które nie są nim objęte, aby przeciwdziałać pojawieniu się przykurczy. Istotna jest również profilaktyka przeciwobrzękowa. W następnym etapie leczenia duże znaczenie ma własna praca w domu. Rolą fizjoterapeuty po zdjęciu unieruchomienia jest edukacja w zakresie ćwiczeń przywracających zakres ruchu w stawie nadgarstkowym oraz ćwiczeń manualnych ukierunkowanych na funkcję chwytu. W razie potrzeby mogą być one uzupełniane zabiegami fizykoterapeutycznymi (np. magnetoterapią) lub terapią manualną tkanek miękkich. Po odzyskaniu pełnej ruchomości, kolejnym zadaniem jest wzmocnienie mięśni przedramienia i ręki. W tym celu fizjoterapeuta zapozna Cię z ćwiczeniami wzmacniającymi, które również powinno wykonywać się każdego dnia w domu. Rehabilitacja po złamaniu nadgarstka zwykle przebiega bez powikłań, a rokowania są bardzo dobre. Jednak jak to w medycynie bywa – nic nie jest czarne albo białe i czasami może dojść do nieprawidłowego zrostu kości, uszkodzenia nerwów lub innych nieprawidłowości.
Skoro omówiliśmy już rehabilitację po złamaniu nadgarstka na przykładzie urazu dalszego końca kości promieniowej, to spójrzmy jeszcze jak jej przebieg może wyglądać, gdy mamy do czynienia z malutką kością łódeczkowatą. Tutaj również lekarz może zastosować unieruchomienie, którego czas i pozycja nadgarstka są uzależnione od dokładnej lokalizacji miejsca pęknięcia. Następnie należy w najszybszym możliwym czasie, po zakończeniu unieruchomienia rozpocząć ćwiczenia poprawiające zakres ruchu nadgarstka i stopniowo dążyć do ćwiczeń funkcjonalnych poprawiających umiejętności manualne. W wyjątkowych przypadkach lekarz może zalecić zabieg operacyjny poprzedzający postępowanie fizjoterapeutyczne.
Chcąc zakończyć temat leczenia urazów kostnych przedramienia i ręki, odpowiedzmy na pytanie postawione w tytule: jak długo trwa rehabilitacja po złamaniu nadgarstka? To zależy od wielu czynników: miejsca, typu i mechanizmu urazu, zastosowanego leczenia, zaangażowania pacjenta oraz występowania powikłań. Należy mieć jednak świadomość, że każde złamanie wiąże się z kilkoma miesiącami unieruchomienia i rehabilitacji – zanim osiągnie się pełną sprawność manualną.
Jak widzisz Drogi Czytelniku, kwestia złamań nadgarstka jest niczym temat rzeka. Powiedzieliśmy wiele, ale z pewnością nie wyczerpaliśmy tematu – w końcu ile pacjentów, tyle metod leczenia i form fizjoterapii. Przebieg usprawniania u każdego człowieka wygląda zupełnie inaczej. Jeśli właśnie zmagasz się z rehabilitacją po złamaniu w okolicy nadgarstka, to pamiętaj że spełniasz w niej główną rolę. Efekty zależą głównie od Twojej motywacji, zaangażowania w cały proces oraz czasu, który poświęcisz w domu na regularne i dokładne wykonywanie ćwiczeń. Lekarz i fizjoterapeuta mają za zadanie bezpiecznie przeprowadzić Cię przez tę drogę i wskazać kierunek – reszta zależy od Ciebie. Jeżeli szukasz pomocy, bo wciąż nie jesteś zadowolony z efektów rehabilitacji po złamaniu – skontaktuj się z naszymi fizjoterapeutami, którzy zrobią wszystko co w ich mocy, aby przywrócić Ci jak najlepszą sprawność.
Źródło:
- Białoszewski D.: Fizjoterapia w ortopedii, PZWL, Warszawa 2014.
- Brotzman S. B., Wilk K. E.: Rehabilitacja ortopedyczna. Tom 1. Wydanie I. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2008.
- Dutton Mark.: Ortopedia Duttona t.2. Red. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014.
