Profilaktyka udaru mózgu – jak go uniknąć?
W ostatnich latach coraz częściej słyszy się o kolejnych przypadkach udarów mózgu. Znaczna część naszych bliskich, znajomych i sąsiadów trafia do szpitala w związku z jego objawami – wielu z nich nigdy nie odzyskuje pełnej sprawności. Jak to możliwe, że w jednej chwili człowiek staje się osobą niepełnosprawną? Udar zwykle nie ostrzega, i podchodząc do nas „bezszelestnie” zaskakuje w pracy, w ogrodzie, na zakupach lub w komunikacji miejskiej.
Spójrzmy, co kryje się pod nazwą udaru mózgu. Według definicji jest to miejscowe lub całkowite zaburzenie funkcjonowania mózgu, które trwa ponad dobę i jest spowodowane niewydolnością naczyń krwionośnych. Wyróżnia się udar niedokrwienny oraz krwotoczny. Z tym pierwszym spotykamy się najczęściej, bo aż w 80% przypadków! Jest on wynikiem zwężenia naczynia lub jego niedrożnością (zasłonięcie światła przez blaszkę miażdżycową lub zakrzep, który przetransportowany został wraz z krwią z innej okolicy ciała). Udar krwotoczny natomiast – zwany przez większość ludzi „wylewem” – związany jest z rozerwaniem naczynia krwionośnego w mózgu i wylaniem krwi w jego obrębie. W obu przypadkach mamy do czynienia z zaburzeniem czynności neuronów, które później objawia się pod postacią niedowładów, braku kontroli posturalnej, nieprawidłowego napięcia mięśniowego, zaburzeń czucia powierzchownego i głębokiego i wielu innych.
Dobrą informacją jest fakt, że każdy z nas może zapobiegać wyżej wymienionym stanom. Profilaktyka udaru mózgu przynosi rewelacyjne efekty, a jej ogromną zaletą jest łatwość wdrożenia w codzienne obowiązki. W jaki sposób możemy więc uprzedzić pierwsze zwiastuny udaru? Zapraszamy do lektury.
PROFILAKTYKA UDARU MÓZGU – CZY JEST MI POTRZEBNA?
Czy wydaje Ci się Drogi Czytelniku, że ten problem Ciebie nie dotyczy? Przecież udary, wylewy, zawały to domena starszych, schorowanych ludzi. Otóż nie do końca. Statystyki pozostają bezlitosne – 1 na 6 osób dozna udaru w ciągu całego swojego życia. Co więcej, na oddziałach udarowych pojawia się coraz więcej osób nawet przed 35 rokiem życia! Biorąc pod uwagę fakt, że jest to najczęstsza przyczyna niepełnosprawności na świecie, a koszty leczenia, świadczeń i rent pozostają ogromne – należy przyjrzeć się wnikliwie, co eksperci zalecają w ramach profilaktyki udaru mózgu.
JAKIE SĄ OBJAWY UDARU MÓZGU?
Pierwszą i najważniejszą zasadą prewencji jest umiejętność błyskawicznego rozpoznania zwiastunów udaru oraz szerzenie wiedzy w tym zakresie. W postępowaniu poudarowym to właśnie szybkie trafienie do szpitala ma największe znaczenie.
Objawy, które powinny zaniepokoić można łatwo zapamiętać używając akronimu „CZAS”: „C” jak cięższe kończyny (ich osłabienie lub niedowład), „Z” jak zaburzenia widzenia, „A” jak asymetria twarzy (np. opadający kącik ust) oraz „S” jak spowolniała mowa.
Czasem zdarza się, że jednym ze zwiastunów nadchodzącego udaru jest ból i zawroty głowy. Szczególnie dotyczy to osób młodych.
Mówiąc o udarze mózgu, obowiązkowo należy wspomnieć o tak zwanym TIA czyli „przemijającym ataku niedokrwiennym”. Towarzyszą mu identyczne objawy, jak te wspomniane powyżej i również jest on spowodowany zaburzeniami układu krążeniowego. Ustępują jednak do 24 godzin. Mimo wygaszenia symptomów nie lekceważ wystąpienia TIA – świadczy on o dysfunkcjach naczyń krwionośnych, które w przyszłości mogą doprowadzić do udaru mózgu.
CZYNNIKI RYZYKA UDARU MÓZGU
Lista czynników ryzyka udaru mózgu jest dosyć długa i przyglądając jej się nieco dłużej, z łatwością można dojść do wniosku, że tak naprawdę dotyczy głównie chorób układu krążenia oraz incydentów sercowo-naczyniowych. Gdyby chcieć ją maksymalnie skrócić, wystarczyłoby jedno zdanie – prowadź zdrowy styl życia. My jednak nie poprzestajemy na ogólnikach i chcemy Ci, Drogi Czytelniku, pomóc zrozumieć istotę czynników ryzyka udaru mózgu. Najlepiej udokumentowanym przez znawców tematu jest wysokie ciśnienie krwi, na którego zwalczaniu opiera się cały program profilaktyczny, o którym powiemy w dalszej części tekstu. Do pozostałych kwestii, zwiększających ryzyko udaru należą: palenie papierosów, nadużywanie napojów alkoholowych, cukrzyca, wysoki poziom cholesterolu we krwi, otyłość, spożywanie posiłków o dużej zawartości tłuszczu i soli, stosowanie diety ubogiej w owoce i warzywa, brak regularnych ćwiczeń ruchowych i aktywności fizycznej, arytmie (np. migotanie przedsionków), zwężenie tętnicy szyjnej – jednego z głównych naczyń doprowadzających krew do mózgowia, niedoczynność tarczycy, przebyty wcześniej TIA, pęknięcie tętniaka, ukrwotocznienie udaru niedokrwiennego, przyczyny jatrogenne (czyli wywołane leczeniem lub postępowaniem personelu medycznego) oraz odwodnienie. W przypadku osób młodych uwzględnia się jeszcze ciążę i świeży połóg, kiedy kobiety są w czasie zwiększonego ryzyka zakrzepowego. Pojawiają się także przykłady osób, u których doszło do rozwarstwienia tętnicy szyjnej oraz późniejszego udaru w wyniku intensywnych ćwiczeń odcinka szyjnego lub urazu.
Zwróć uwagę na to, że większość czynników ryzyka udaru mózgu jest modyfikowalne, co oznacza, że można na nie skutecznie wpływać stosując odpowiednie zasady prewencji.
CO MOGĘ ZROBIĆ?
Profilaktyka udaru mózgu opiera się na właściwym dobraniu aktywności fizycznej. Udowodniono, że regularny ruch obniża ciśnienie krwi, a tym samym zmniejsza ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych. O jakie aktywności chodzi, aby było to skuteczne? Rodzaj właściwie nie ma dużego znaczenia. Należy wybrać taką formę ruchu, która sprawia przyjemność, cieszy i daje satysfakcję (wszystko jedno czy będzie to nordic walking czy rowerek stacjonarny). Tak naprawdę liczy się czas: przyjmuje się, że 150 minut aktywności o umiarkowanej intensywności lub 75 minut o znacznej intensywności tygodniowo to wystarczająco, aby cieszyć się dobrym zdrowiem. Dodatkowo warto pomyśleć o typowym wysiłku siłowym dużych grup mięśniowych – 2 razy w tygodniu. Pamiętaj, aby stale pozostawać w ruchu – lepiej jest co 20 minut wstać z krzesła i zrobić 2-3 ćwiczenia rozluźniające niż 2 razy w tygodniu przebiec półmaraton.
Pozostałe zasady profilaktyki udaru mózgu obejmują regularne badania profilaktyczne, zdrową dietę, przyjmowanie środków zapisanych przez lekarza i pozbycie się wszelkich używek. Ciekawym jest, że faktycznie niektórzy ludzie przyjmują leki przeciw udarowi mózgu. Mogą to być substancje przeciwzakrzepowe – na przykład u pacjentów z migotaniem przedsionków.
Profilaktyka udaru mózgu odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu niepełnosprawności. Edukacja społeczeństwa na jego temat oraz szybkie reagowanie na pierwsze objawy ratują życie i zapobiegają nieodwracalnym skutkom. Pamiętaj, że Twoje codzienne wybory mają ogromny wpływ na zdrowie mózgu i całego organizmu.
Źródła:
- Kompendium fizjoprofilaktyki. Red.: Grygorowicz M., Pohorecka M. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2020.
- Kwolek A.: Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii. PZWL. Warszawa 2012.
